Παραδοσιακοί χοροί και δρώμενα στην γιορτή Βαρνταβάρ των Αρμενίων

Σάββατο 11 Ιουλίου 2015, Γιερεβάν, 6:40 μμ. Προ τεσσάρων ωρών προσγειωνόμουν στο αεροδρόμιο Ζβάρτνατς ξεκινώντας τις φετινές διακοπές μου, τις πρώτες που δεν βρήκα χρόνο να ψάξω πληροφορίες για τα αξιοθέατα που θα επισκεπτόμουν. Αιτία, το οικονομικό ρεπορτάζ σε μια χώρα της οποίας η οικονομία παίζει καθημερινώς στα διεθνή ΜΜΕ, βρισκόμενη συνεχώς στο μικροσκόπιο των δανειστών, με capital controls εδώ και 2 εβδομάδες, με ένα δημοψήφισμα οικονομικού περιεχομένου μόλις 5 εικοσιτετράωρα προτού αναχωρήσω από Αθήνα, και με το στρες να το κουβαλάω φθάνοντας σε προορισμό 1.800 χιλιόμετρα απόσταση στην ευθεία.
Και συν τους άλλοις να μην μπορώ λόγω των capital controls να σηκώσω λεφτά από ΑΤΜ.
Οι ελληνικές τράπεζες θεωρούνται προφανώς από τα αρμενικά ΑΤΜ αναξιόπιστες, και με την ρεσεψιονίστ να διαγράφει στο πρόσωπό της κάνοντας τσεκ-ιν, διστακτικότητα κατά πόσο έπρεπε να δεχτεί να πληρώσω με κάρτα το δωμάτιο που είχα κλείσει. Πάλι καλά που οι πληρωμές με πλαστικό χρήμα είναι δυνατές, διαφορετικά θα καταστρεφόταν εν τη γενέσει του ένα ταξίδι διάρκειας πεντέμισι εβδομάδων σε 10 διαδοχικές χώρες.      

Με μόνο εφόδιο σημειώσεις από τον τουριστικό οδηγό που ξεφύλλισα στην ολονύκτια παραμονή μου στο Σερεμέτιεβο της Μόσχας και στην διάρκεια των πτήσεων, και τιν χάρτη ανά χείρας, επισκέφθηκα μέσα στα 50 λεπτά αφότου βγήκα από το ξενοδοχείο, την Πλατεία Δημοκρατίας, την Βόρεια Λεωφόρο, πεζόδρομο που εγκαινιάστηκε το 2007 στην κεντρική περιοχή Κέντρον, το μνημείο του συνθέτη και πιανίστα Άρνο Μπαμπατζανιάν με το άγαλμά του να παίζει σε μια θεατρινίστικη πόζα πιάνο μπροστά στην Λίμνη των Κύκνων, και το κυκλοτερές κτήριο της Όπερας ή της Αρμενικής Εθνικής Ακαδημίας Θεάτρου, Όπερας και Μπαλέτου όπως είναι η επίσημη ονομασία της η οποία φέρει και το όνομα του μουσουργού Αλεξάντερ Σπεντιαριάν. Ψάχνω την πινακίδα του δρόμου για να προσανατολιστώ. «Οδός Αγανιάν» λέει, και θυμάμαι, τον επιθετικό που είχε πριν μισό αιώνα ο Ολυμπιακός, ονόματι Γρηγόρη Αγανιάν.
Στρίβοντας αριστερά βλέπω μια πινακίδα που διαφημίζει κονσέρτο της Φιλαρμονικής της Αρμενίας με καλλιτεχνικό διευθυντή και διευθυντή ορχήστρας τον Έντουαρντ Τοπτσιάν. Από απέναντι ακούγονται παραδοσιακή μουσική, γέλια και χαρούμενες φωνές. Πλησιάζοντας βλέπω την εκκλησία της Αγίας Άννας.

Μια παρεά εφήβων κι ενας αρκετά μεγαλύτερός τους  ασπρομάλλης χορεύοην μπροστά στη είσοδο του ναού ένα κυκλικό χορό πιασμένοι και οι 17 από τους ώμους θυμίζοντάς μου εικόνες ελληνικής «κοινότητας».

Στην πλαϊνή πλευρά της εκκλησίας, καμιά εικοσαριά κορίτσια, σε ηλικίες μαθητριών από δημοτικό μέχρι λύκειο, με χρυσαφί άμφια και μαλλιά πιασμένα με ταινίες και που καταλήγουν σε  κοτσίδες, έχουν ξεκινήσει και αυτά τον κυκλικό χορό τους. Συνεργεία με κάμεραμεν και γονείς με κινητά απαθανατίζουν το σκηνικό. Ακούω μουσικές και γλέντι και από την πίσω πλευρά. Πηγαίνοντας να δω, ανακαλύπτω σχεδόν κολλητά και δεύτερο ναό, της Θεομήτορος που είναι και παλαιότερος. Καθιερώθηκε το 1264 και χάρη στα διαβήματα αρχαιολόγων γλίτωσε  το 1936 την κατεδάφισή του από το σοβιετικό καθεστώς.
Όσο για την Αγία Άννα, πρωτολειτούργησε μόλις το περασμένο Σάββατο πρωτοστατούντος του Καθολικού Πατριάρχη Απάντων των Αρμενίων και επικεφαλής των Ανατολικών Ορθοδόξων Εκκλησιών στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, Καρεκίν Β’.

Ακριβώς μπροστά στην κατοικία του ποντίφηκα, παραδοσιακές ορχήστρες και τραγουδίστριες με τοπικές ροτς φορεσιές ξεκινούν το πρόγραμμά τους. Από την πλαϊνή είσοδο εμφανίζονται μικρά κορίτσια με βιολετί και αγόρια με μπλε άμφια. Καθένα τους κρατά από ένα περιστέρι και κάποι στιγμή όλα μαζί τα απελευθερώνουν.

Ρωτώντας μαθαίνω πως είμαστε στην παραμονή του Βαρνταβάρ, αρμενική κινητή εορτή που πέφτει την 14η Κυριακή ή 98η ημέρα μετά το Πάσχα. Συμπίπτει με την Μεταμόρφωση του Σωτήρος που σε Καθολικούς και Ορθόδοξους γιορτάζεται στις 6 Αυγούστου ή 19 Αυγούστου εάν ακολουθούν το παλαιό ημερολόγιο. Διαρκεί τρεις ημέρες, την καθαυτή εορτή αύριο Κυριακή, την Δευτέρα οπότε μνημονεύονται ο ψυχες και την Τρίτη.  Πέφτει σε ένα διάστημα 35 ημερών, από 28 Ιουνίου το νωρίτερο έως 1 Αυγούστου το αργότερο.

Οι εορταστικές εκδηλώσεις αν και χριστιανικές αποτελούν μακρινό απόηχο της θρησκευτικής τελετής της θεάς του έρωτα, της γονιμότητος και των υδάτων, Αστλίκ. Ονομάστηκαν αρχικά «Βαρτάβαρ» επειδή οι Αρμένιοι της πρόσφεραν τριαντάφυλλα. «Βαρτ» σημαίνει «τριαντάφυλλο» στα αρμενικά και μαζί με το «βαρ» σημαίνει «εμφάνιση των υδάτων». Θεωρείται και γιορτή  της συγκομιδής. Κατά την τριήμερη εορτή είναι συνηθισμένο να βλέπεις ανθρώπους να ρίχνουν κουβάδες νερό από τα μπαλκόνια σε ανυποψίαστους περαστικούς ή και να αλληλομπουγελώνονται στους δρόμους.

Μερικοί ισχυρίζονται πως η παράδοση αναφέρεται στον Κατακλυσμό το Νώε και γι αυτό μαζί με τα νερά αφήνουν ελεύθερα να πετάξουν περιστέρια.

Το εορταστικό κλίμα με έχει παρασύρει  και ήδη συμπληρώνω μια ώρα εδώ.

Κάποιες γυναίκες υψώνουν χορεύοντας μια τελετουργική  μαριονέτα ονόματι Άρους εν είδει οιωνοσκοπίας.

Σύμφωνα με τον θρύλο, την γιορτή καθιέρωσε την πρώτη ημέρα του μηνός Ναβασάρντ ή 11 Αυγούστου, ο Άγιος Γρηγόριος ο Φωτιστής της Αρμενίας, πρώτος ποντίφηκας της χώρας του οποίου η μνήμη τιμάται στις 30 Σεπτεμβρίου.

Το έθιμο θέλει το μπουγέλωμα να φέρνει καλοτυχία και υγεία σε αυτόν που το δέχεται και το σαβουάρ φαιρ επιβάλλει να το ανταποδώσει.

Φεύγοντας, παρακολουθώ έναν ακόμη χορό, αυτός γύρω από ένα πανέρι με φρούτα και κεντήματα. Προφανώς εν είδει δεήσεως υπέρ ευκαρπίας και προκοπής.