ΑΣΙΑ

Βαρανάσι:  Ο κεκλιμένος ναός στην απόκοσμη Μανικαρνίκα

Τα «άγια των αγίων» όπου φυλάσσεται το είδωλο της θεότητος του ναού βρίσκεται από το φθινόπωρο ως την άνοιξη κάτω απο τα νερά του Γάγγη

Ο Ντάκσα, ένας από τους 16 γιούς που γέννησε με την δύναμη της σκέψης του ο θεός της δημιουργίας Μπράμα, ήταν ένας σοφός και όμορφος άνδρας που χάριζε στους θνητούς επιδεξιότητα. Μοιραίο ελάττωμά του αποδείχθηκε η αντιπάθειά του στον γαμπρό του Σίβα, σύζυγο της νεώτερης κόρης του, Σάτι. Κάποτε φέρθηκε προσβλητικά στο ζευγάρι μη καλώντας το σε μια γιάτζνα, θυσία με πυρά. Τότε ο Βιραμπάντρα, πλάσμα δημιουργημένο από την οργή του Σίβα, αποκεφάλισε τον Ντάκσα ο οποίος αναστήθηκε αποκτώντας κεφάλι τράγου. Ωστόσο ήταν αργά. Θλιμμένη από την προσβολή στο σύζυγό της, η Σάτι αυτοκτόνησε πέφτοντας στην πυρά. Από αυτόν τον μύθο πήρε την ονομασία του το έθιμο «σάτι» η εκούσια αυτοπυρπόληση μιας χήρας μετά τον θάνατο του συζύγου της.Ο Σίβα μετέφερε την σορό της Σάτι στα Ιμαλάια όπου οργισμένος άρχισε να χορεύει τον χορό της καταστροφής Ταντάβα. Αντικρίζοντας το θέαμα ο θεός Βίσνου εξαπέλυσε το Σουντάρσανα Τσάκρα, περιστρεφόμενο δίσκο με 108 αιχμές που διαμέλισε την σορό της Σάτι  σε 51 κομμάτια, όσα τα ακσάρ, τα γράμματα του σανσκριτικής αλφαβήτου, που έπεσαν στην γη.  Σε κάθε σημείο όπου έπεσαν ο Σίβα ίδρυσε ναό προς τιμήν της συζύγου του. Ένα από τα 51 Σάτι-πήτ, ήταν το σκουλαρίκι της Σάτι. Αυτό έπεσε στο Κάσι όπου σχηματίστηκε ένα από τα δεκάδες γκατ, εξέδρες των οποίων τα σκαλιά οδηγούν στην δυτική όχθη του Γάγγη και όπου λαμβάνουν χώρα επιθανάτιες τελετουργίες και καθαρμοί. Το γκατ αυτό ονομάζεται Μανικαρνίκα από το Μανικάρνα, «ενώτιο».

Το Κάσι είναι από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου, όπως αρχαίο είναι και το έθιμο της καύσης των νεκρών. Έτσι, είναι αδύνατο να προσδιοριστεί πότε ξεκίνησαν οι αποτεφρώσεις στην Μανικαρνίκα, ένα από τα δύο γκατ μαζί με την Χαριστσάντρα όπου λαμβάνουν χώρα αποκλειστικά καύσεις νεκρών. Μόνο βέβαιο πως ήδη από τον 5ο αιώνα επί αυτοκρατορίας των Γκούπτα στον Ινδικό Βορρά, έχουμε γραπτές αναφορές για αποτεφρώσεις στην Μανικαρνίκα, οπότε πιθανότατα είναι ακόμη αρχαιότερη.

Στο σημείο όπου έπεσε το ενώτιο της Σάτι, δίπλα στην Μανικαρνίκα, ιδρύθηκε ο ναός της Βισαλάκσι, «Αυτής με τα Μεγάλα Μάτια», ονομασία που παραπέμπει στην θεά Παρβάτι, μετενσάρκωση της Σάτι και δεύτερη σύζυγο του Σίβα. Μία από τις όψεις της είναι και η θεά της τροφής Ανναπούρνα η οποία επίσης ονομάζεται Βισαλάκσι, «Μεγαλομάτα».
Στο έκτασης 81.000 στίχων χειρόγραφο του 8ου αιώνα «Σκάντα Πουράνα» αναφέρεται η περιπλάνηση του σοφού Βυάσα στο Κάσι ο οποίος το καταράστηκε καθώς κανείς δεν του πρόσφερε φαγητό ώσπου του έδωσε τροφή η Βισαλάκσι. Το ίδιο αναφέρεται και για την Ανναπούρνα που προσέφερε φαγητό στον Σίβα ο οποίος από την ευχαρίστησή του ίδρυσε το Κάσι. Η Βισαλάκσι, η «Μεγαλομάτα» Σάτι παραπέμπει σε άλλες δύο όψεις της θεάς, της Καμάκσι στο ναό του Καντσιπουράμ, εκείνης «με τα Μάτια της Αγάπης», και της Μηνάκσι στον ναό του Μαντουράι, εκείνης «με τα Μάτια σαν Ψαριού».

Παρασκευή 25 Απριλίου 1998. Αξημέρωτα ξεκινώ περιήγηση στα 88 γκατ του Βαρανάσι όπως ονομάζεται επισήμως το Κάσι. Επί αποικιοκρατίας ονομαζόταν Μπενάρες. Νοικιάζω βάρκα και διαπλέω τον Γάγγη από Νότο προς Βορρά. Περνώντας μπροστά από τα περισσότερα γκατ, διακρίνω στο βάθος αριστερά έναν κεκλιμένο πύργο ύψους 12 μέτρων. Γέρνει προς τα πίσω, βορειοδυτικά. Τον αναγνωρίζω αμέσως, καθώς είναι το πολυφωτογραφημένο μαντίρ -ναός- Ρατνεσβάρ Μαχαντέβ ή Ματρί-ριν, «Κεκλιμένος Ναός» στην εντελώς απόκοσμη Μανικαρνίκα. Η κλίση του ειναι 9°, μεγαλύτερη των 4° του Πύργου της Πίζας

Μια παραλλαγή του μύθου λέει πως ο Βίσνου έσκαψε στην Μανικαρνίκα την δεξαμενή Μανικαρνίκα Κουντ, για να κάνουν μπάνιο ο Σίβα και η Παρβάτι στην οποίο έπεσε το σκουλαρίκι του Σίβα καθώς πλενόταν και δημιουργήθηκε η Μανικαρίκα. Σε άλλη εκδοχή, χορεύοντας ο Σίβα, έπεσε το ενώτιό του στην γη σχηματίζοντας το γκατ της Μανικαρνίκα.

Η παράδοση λέει πως όσοι αποτεφρώνονται αποκτούν την ευκαιρία κατάκτησης της μόκσα, της εξόδου από τον κύκλο των επαναγγεννήσεων.

Πέραν της κλίσεως, εντύπωση μου προκαλεί και το σημείο του Ρατνεσβάρ, χαμηλότερα από όλους τους άλλους ναούς. Αντί να χτιστεί σε μεγαλύτερο ύψος να προστατευθεί από τα φουσκωμένα στην διάρκεια των μουσώνων νερά του Γάγγη χτίστηκε σε σημείο όπου η βάση του σκεπάζεται από νερά φθάνοντας μέχρι την «σικάρα» τη κορυφή του πυργίσκου του. Προφανώς ήταν συνειδητή επιλογή των κατασκευαστών όπως και η κλίση του, καθώς σε πίνακες του 19ου αιώνα φαίνονται να γέρνουν και άλλοι ναοί στον Γάγγη, αν και φωτογραφίες του 1860 δεν τον δείχνουν να γέρνει.

Η γκαρμπαγκρίχα του, τα άδυτα «άγια των αγίων», ο «ομφαλός του ναού» από τα σανσκριτικό «Γκάρμπα» ο ομφαλός και «Γκρίχα» ο οίκος, όπου φυλάσσεται το είδωλο της θεότητας κάθε ναού και όπου μόνο ο ιερέας έχει δικαίωμα πρόσβασης, βρίσκεται από το φθινόπωρο ως την άνοιξη κάτω απο το νερό.   Ο Άγγλος οριενταλιστής Τζαίημς Πρίνσεπ σχολίαζε το 1832 ότι ο ιερέας βούταγε στο νερό για να ιερουργήσει .

Άγνωστος παραμένει ο χρονος κατασκευής του. Οι πηγές αποκλινουν αρκετά, άλλες κάνουν λόγο για πριν από 500 χρόνια και άλλες για 19ο αιώνα.

Φθάνοντας πέφτω σε αποτέφρωση με ύμνους, ψαλμωδίες μάντρα και τελετές πούτζα. Κάθε μέρα τελούνται περίπου 80 αποτεφρώσεις στο Βαρανάσι, κάπου 25.000  τον χρόνο, ούτε 2 στους 1.000 που πεθαίνουν στην Ινδία. Βέβαια, είναι συχνό το φαινόμενο να τελείται αλλού η αποτέφρωση και απλώς να σκορπίζεται η τεφρα στον Γάγγη. Φεύγοντας σκέφτομαι πως όποιος επισκεφθεί την Μανικαρνίκα, έχει μάθε πολλά για τα έθιμα, την θρησκεία, την αρχιτεκτονική και την κοσμοαντίληψη των ινδουιστών.

Σχολιάστε