Caravaggio: «Resurrezione di Lazzaro». Λάδι σε καμβά, 1609. 380×275 εκ. Museo Regionale, Messina

Ένα από τα συνήθη παραδείγματα που επικαλούνται οι αναλυτές του έργου του Caravaggio (Michelangelo Merisi da Caravaggio, 09.09.1571 – 18.07.1610) για να αποδείξουν την επίδραση που άσκησε πάνω του ο συνονόματός του μεγάλος δάσκαλος της Αναγέννησης Michelangelo, είναι και ο πίνακάς του «Vocazione di San Matteo» («Η Κλήση του Αγίου Ματθαίου»). Σε αυτόν, το προτεταμένο χέρι με το οποίο ο Χριστός δείχνει τον Ματθαίο κάνοντάς του νόημα ότι απευθύνεται σε αυτόν, μοιάζει σαν αντανάκλαση του χεριού του Θεού την στιγμή που δίνει ζωή στον Αδάμ, στην Cappella Sistina. Πανομοιότυπη όμως στάση του χεριού με εκείνην της «Κλήσης του Αγίου Ματθαίου» έχει αποδώσει ο Caravaggio, πάλι στον Χριστό, σε ένα ακόμη έργο του, το «Resurrezione di Lazzaro». Στην «Ανάσταση του Λαζάρου» η όλη δεσπόζουσα και επιβλητική στάση του σώματος του Χριστού δείχνει επιβολή και είναι από τις σπάνιες φορές που απεικονίζεται σαν να διατάζει και να επιβάλλεται (στητός, με το αριστερό πόδι μπροστά, το δεξί χέρι τεντωμένο αποφασιστικά και καταλήγοντας σε ένα προτεταμένο δείκτη, όχι όμως τεντωμένο και αυτόν, αλλά χαλαρό, με καμπύλη προς τα κάτω, σαν να δίνει ζωή στο νεκρό Λάζαρο όπως εικονίζεται και ο Θεός στην Cappella Sistina δίνει ζωή στο Αδάμ).
Οι ομοιότητες δεν σταματούν εδώ. Όπως στην Γένεση ο Θεός διαχωρίζει το φως και το σκοτάδι δίνοντας ζωή με την εντολή «γεννηθήτω φως» έτσι και στον πίνακα εδώ ο Χριστός, σε ένα σκοτεινό φόντο όπου προβάλλει από μια άγνωστη πηγή φως, εμφανίζεται να διαχωρίζει φως και σκοτάδι, ζωή και θάνατο, μοτίβο που αντλεί έμπνευση από τον Ιωάννη («…εάν τις περιπατή εν τή ημέρα, ου προσκόπτει, ότι τό φώς τού κόσμου τούτου βλέπει εάν δέ τις περιπατή εν τή νυκτί, προσκόπτει, ότι τό φώς ουκ έστιν εν αυτώ…» Ιωάννης ια’ 9-10). Το κοντράστ του «chiaroscuro» κυριαρχεί σε όλον τον πίνακα, ακόμη και στο σώμα του Λάζαρου. Το αριστερό του χέρι το οποίο φαίνεται πεσμένο, όπως θα ήταν το χέρι ενός νεκρού, είναι φωτισμένο. Αντίθετα, το δεξί του χέρι είναι σκοτεινό και υψώνεται καθώς ο Λάζαρος ανασταίνεται. Το νόημα αυτής της αντίθεσης συνοψίζεται στο συμπέρασμα πως η λογική μπορεί κα αντιλαμβάνεται μόνο το ορατό, αυτό που εκδηλώνεται στον κόσμο των φαινομένων, αλλά αδυνατεί να συλλάβει αυτό που συντελείται στον κόσμο του άγνωστου και του ανεκδήλωτου, του πεδίου δηλαδή από όπου πηγάζουν τα θαύματα, ακόμη και αν αυτά τα πεδία ενυπάρχουν στον άνθρωπο, άποψη η οποία βρίσκεται κοντά στο Γνωστικισμό. Τέτοιες σκέψεις δεν φαίνεται καθόλου παράδοξο να υπήρχαν στο μυαλό του ζωγράφου καθώς τα ερεθίσματα και οι γνώσεις που απέκτησε ως μαθητής σε δασκάλους της ζωγραφικής, ως αδελφός ιερέα ή και η έως λίγο καιρό προτού δημιουργήσει τον πίνακα ιδιότητά του ως μέλους μιας αδελφότητας που έμεινε γνωστή ως «Ιππότες της Μάλτας» ήταν πολλά.
Το τρυκ όμως των χεριών του Λάζαρου δεν περιορίζεται στο «chiaroscuro» ή την αντίθεση της ανύψωσης και της βαρύτητας. Πέραν του ότι εμφανίζονται με τεντωμένες ορθάνοιχτες παλάμες, σαν να τινάζονται ξαφνικά τα δάχτυλα από το «σοκ της ζωής» έτσι όπως είναι ανοικτά σε έκταση, παριστάνουν έναν σταυρωμένο κατά την στιγμή της αποκαθήλωσης (η ομοιότητα προκύπτει ακόμη από τα σταυρωμένα πόδια ή ακόμη και από την στάση των δύο αδελφών του πίσω από το κεφάλι του που θυμίζουν Pieta). Λίγα 24ωρα αργότερα άλλωστε, ο Χριστός θα βρεθεί ο ίδιος στην θέση του Λάζαρου, ενώ στην χριστιανική θεολογία η παράσταση του Αναστάντος είναι ο ίδιος ο Άνθρωπος είτε ως ανθρωπότητα στο σύνολό της είτε ως κάθε άνθρωπος ξεχωριστά, όπως και ο ίδιος ο ζωγράφος που τοποθετεί τον εαυτό του στον πίνακα. Το κεφάλι του Caravaggio εικονίζεται πίσω από εκείνο του Χριστού, ελαφρώς γυρτό προς τα πίσω, με έκφραση ανάμικτη, σαν να ανασηκώνεται στις μύτες των ποδιών για να μπορεί να δει το θαύμα που συντελείται και σαν να νιώθει δέος με το θέαμα. Πιθανότατα δε να αποτυπώνει και την αγωνία του για τον δικό του θάνατο, καθώς είναι προγραμμένος από το Βατικανό και από την αδελφότητα, μέλη της οποίας –σύμφωνα με τις νεώτερες θεωρίες που παρακάμπτουν τα περί αιφνίδιας ασθένειάς του- θα τον δολοφονήσουν και ενώ έχουν ήδη γίνει απόπειρες εναντίον της ζωής του. Σε κάθε περίπτωση πάντως, προκαλεί εντύπωση η αυτοπροσωπογραφία του αυτή που τον δείχνει εκστασιασμένο πιστό, κάτι που δεν συνάδει με τον ρέμπελο χαρακτήρα του, παρότι θα ξαναπαρουσιαστεί μα άλλη, ανάλογη αυτοπροσωπογραφία στο «Martirio di sant’Orsola» ξανά με ελαφρώς ανασηκωμένο κεφάλι και ξανά πίσω από το πρόσωπο που εκφράζει τον θείο (Αγία Ούρσουλα).
Όσο για τους εικονιζόμενους στον πίνακα, ο Λάζαρος εμφανίζεται γυμνός, με ένα φως να πέφτει καταπάνω του. Το φως έρχεται από την μεριά του Χριστού, αλλά όχι από τον ίδιο τον Χριστό, αφού και αυτός φαίνεται να δέχεται φωτισμό από μια άγνωστη πηγή φωτός πίσω από την πλάτη του. Η θεολογική εξήγηση είναι εν προκειμένω πως το φως προέρχεται από το Θεό και μέσω του Αγίου Πνεύματος.
Παρούσες είναι η αδελφές του Λάζαρου, η Μαρία η οποία κρατά το κεφάλι του και η Μάρθα πιο πίσω (διακρίνονται μεταξύ τους μιας και η πρώτη εικονίζεται συνήθως φορώντας μαντήλι). Οι υπόλοιποι Ισραηλίτες είναι όλοι άνδρες και κάποιοι μιλούν μεταξύ τους, σαν να θαυμάζουν το συντελούμενο θαύμα που έρχεται από ένα Χριστό όρθιο σε στάση επιβλητικά εξουσιαστική, αντί πιο ανθρώπινης, απέναντι στον θάνατο όπως συνηθίζεται στις αγιογραφίες. Με την στάση αυτή και ειδικά με το τεντωμένο χέρι ο θάνατος φαίνεται να αντιμετωπίζεται ως το ίδιο το απόλυτο Κακό που ως σκοτάδι κυριαρχεί όντας το σκοτάδι αυτό φόντο του πίνακα, πάνω στον οποίο πρόσθεσε φως ο ζωγράφος με την τεχνική του «τενεμπρισμού» (από το λατινικό «tenebrae» που σημαίνει σκότος) και στην οποία τα πρόσωπα του πίνακα εμφανίζονται φωτισμένα από ένα έντονο φως που αποκαλύπτει μορφές και τρεις διαστάσεις πάνω σε ένα σκούρο φόντο. Η τεχνική αυτή αν και προϋπήρξε, ουσιαστικά πήρε μορφή και εξελίχθηκε από τον Caravaggio και ενέπνευσε από τα πρώτα χρόνια του 17ου αιώνα και άλλους ζωγράφους (Georges de La Tour, Gerrit van Honthorst, Hendrik Terbrugghen, Francisco de Zurbarán, κ.λπ.).