Fernand Khnopff: «I lock my door upon myself» (λάδι σε καμβά,1891. Neue Pinakothek, Μόναχο)

Η ονομασία του πίνακα «I lock my door upon myself» («Κλειδώνω την πόρτα μου στον εαυτό μου») που δημιούργησε ο Βέλγος ζωγράφος Fernand Khnopff ως μια ελαιογραφία διαστάσεων 72×140εκ. το 1891 και η οποία σήμερα βρίσκεται στην Neue Pinakothek του Μονάχου, προέρχεται από ένα απόσπασμα του ποιήματος της Christina Rossetti «Who Shall Deliver Me?»:
«…I lock my door upon myself,
And bar them out; but who shall wall
Self from myself, most loathed of all?…».
Ο Khnopff ήταν ένα από τα 11 ιδρυτικά μέλη των «20» ή «Vingt» ή «Société des Vingt» που σχηματίσθηκαν στο τέλος του 19^ου αιώνα στο Βέλγιο, με επίκεντρο τις Βρυξέλλες, έχοντας ως κοινό σημείο αναφοράς τον Συμβολισμό, αφήνοντας στην συνέχεια την σφραγίδα τους στην Art Nouveau. Το κίνημα των «20» (μεταξύ τους και ο καταξιωμένος Έλληνας ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Περικλής Πανταζής, μαθητής του Νικηφόρου Λύτρα) το οποίο πραγματοποίησε την πρώτη του ετήσια έκθεση στις 2 Φεβρουαρίου 1884 στο Palais des Beaux-Arts των Βρυξελλών, εξέφραζε την στροφή στην αφαίρεση, τον εσωτερικό κόσμο, τον συμβολισμό και το μυστήριο. Σε αντίθεση με τον Ιμπρεσιονισμό που είχε ως θέμα την καθημερινότητα του εξωτερικού κόσμου, όντας περισσότερο υλιστικός σε σχέση με τον περισσότερο πνευματικό Συμβολισμό.
Ένα από τα χαρακτηριστικά των «20» ήταν και η στενή σύνδεση ζωγραφικής με μουσική και ζωγραφικής με ποίηση αφού άλλωστε η ψυχική διάθεση βρισκόταν στο επίκεντρο των έργου τους. Έτσι, ο Khnopff εμπνεύσθηκε το «I lock my door upon myself» από το ποίημα «Who Shall Deliver Me?» της Christina Rossetti (αδελφής του Dante Gabriel Rossetti, του Προ-Ραφαηλίτη ζωγράφου που είχε ασκήσει μεγάλη επιρροή στον Khnopff) και το οποίο είχε δημοσιευθεί το 1876. Ο στίχος είναι θρησκευτικού περιεχομένου, εμπνευσμένος από τον Παύλο και την Επιστολή προς Ρωμαίους (7:24 «τίς με ῥύσεται ἐκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;» δηλαδή «Ποιός θα με ελευθερώσει από αυτό το σώμα που με φέρνει στον θάνατο;»). Καταπιάνεται με την εσωτερική διαμάχη, από την οποία μόνο ο Θεός μπορεί να ελευθερώσει τον άνθρωπο. Ο Khnopff αποδίδει στον καμβά τον στίχο του ποιήματος καθώς επικεντρώνεται στην τραγωδία της γυναίκας που υποχωρεί σε έναν εσωτερικό κόσμο των ονείρων.
Ο πίνακας είναι πανοραμικός και χωρίζεται κατά βάση σε οριζόντιες επιφάνειες με μουντά χρώματα σε διαυγείς τόνους. Την σύνθεση «σπάει» σαν σε αναλογία τρίπτυχου, μια νεαρή γυναίκα κοκκινομάλλα με γκρίζα μάτια (χαρακτηριστικά πολύ οικεία στους Προ-Ραφαηλίτες) που προδίδουν ένα ονειρικό όσο και μελαγχολικό βλέμμα, σαν σε εκούσια απομόνωση για ανάσυρση αναμνήσεων, είναι σαν να καταλαμβάνει τα δύο τρίτα του νοητού αυτού τρίπτυχου.
Ο πίνακας βρίθει συμβολισμών ακόμη και στην παραμικρή του λεπτομέρεια.

Caspar David Friedrich: «Der Mönch am Meer» (1808/1810, Alte Nationalgalerie, Βερολίνο).

Τα μοναδικά ανθρωπόμορφα στοιχεία που απεικονίζονται, πέραν της ίδιας της γυναίκας, συμβολίζουν την αναίρεση της ζωής. Έτσι, πάνω αριστερά της είναι τοποθετημένη σε ράφι, προτομή του Ύπνου, του θεού των ονείρων και του ύπνου και ακριβώς δίπλα, από το ανοιχτό παράθυρο φαίνεται μια μαύρη μοναχική σιλουέτα που απεικονίζει του αδελφό του Ύπνου, τον Θάνατο, να περπατά σε έναν ερημικό δρόμο με ψηλούς θάμνους και κτίρια πιθανότατα της Μπρυζ . Η σκηνή αυτή θυμίζει έντονα το «Der Mönch am Meer» (Ο Μοναχός στην Θάλασσα») το γνωστό έργο του Γερμανού ρομαντικού ζωγράφου Caspar David Friedrich που ολοκλήρωσε το 1810.
Ο Ύπνος πλαισιώνεται από μια παπαρούνα (σύμβολο τόσο του ύπνου όσο και του θανάτου, συμβολισμός που συναντάται και σε πίνακες του του Dante Gabriel Rossetti που έχει επηρεάσει τον Βέλγο ζωγράφο, όπως λόγου χάριν στο «Beata Beatrix») και ένα μπλε φτερό που επίσης επιτείνει τον συμβολισμό του ονείρου.
Αριστερά, πίσω από την γυναίκα, δύο στρογγυλοί καθρέπτες κατοπτρίζουν μεγάλα παράθυρα.
Τρεις κόκκινοι κρίνοι στο προσκήνιο συμβολίζουν τον κύκλο της ζωής: τον κρίνο που ανοίγει, ανθίζει και μαραίνεται.
Άλλα συμβολικά στοιχεία του «Κλειδώνω την πόρτα μου τον εαυτό μου» είναι το κόσμημα – μενταγιόν δίπλα στην γυναίκα που φαίνεται να καταλήγει σε μια μικρή κορώνα, ενώ με πολλή προσοχή μπορούν να γίνουν σχετικά ευδιάκριτοι δύο κύκλοι κάτω από το παράθυρο.
Η όψη της γυναίκας, σε αντίθεση με τον στίχο του Παύλου από όπου εμπνεύσθηκε το ποίημά της η Rossetti, δεν μαρτυρά κάποια εσωτερική πάλη, αυτή υπονοείται περισσότερο από τους συμβολισμούς των αντικειμένων που έχει «σκορπίσει» επιδέξια ο ζωγράφος στον πίνακα και περισσότερο θυμίζει την στάση του ίδιου του Khnopff που ζούσε σε ένα σπίτι σαν φρούριο που τον προστάτευε στις Βρυξέλλες από έναν επιθετικό, όπως έλεγε ότι τον αντιλαμβανόταν, κόσμο.
Στα χαρακτηριστικά του πίνακα είναι η απουσία ζωής και η παρουσία μόνο του θανάτου. Αυτό δεν δηλώνουν μόνο η προτομή του Ύπνου και η σιλουέτα του Θανάτου, αλλά ακόμη τα μαραμένα πορτοκαλοκόκκινα κρίνα, το ραγισμένο ξύλο ακόμη και η απουσία ζωηρών χρωμάτων, όλα τα χρώματα είναι μουντά. Ακόμη δε και το μαύρο κάλυμμα στο οποίο ακουμπά η γυναίκα τους αγκώνες της δεν παραπέμπει σε τραπεζομάντηλο αλλά σε κάλυμμα βωμού ή ακόμη και σε σάβανο. Η ίδια η γυναίκα, αν και με χαρακτηριστικά των ΠροΡαφαηλιτών, όπως λ.χ. τα κόκκινα απλωμένα μαλλιά, δεν εκπέμπει κάποια ομορφιά. Ίσως μια υποψία απειλής ή ακόμη και το βλέμμα μιας υπνωτίστριας, κάτι που δικαιολογείται και από την «μόδα» που είχε γίνει στα χρόνια της δεκαετίας του 1890 στην Ευρώπη ο Πνευματισμός και γενικότερα ο Αποκρυφισμός.
Στο ποίημα της Rossetti υπάρχουν και οι στίχοι
I lock my door upon myself
And bar them out; but who shall wall
Self from myself, most loathed of all?
Οπότε, υπονοούνται 2 όψεις «φυγής»: μίας από τον κόσμο και μίας άλλης από τον ίδιο τον εαυτό. Αυτό υποδηλώνουν και οι δύο καθρέπτες όπου κατοπτρίζονται κλειστά παράθυρα και προς τα μέσα και προς τα έξω.
Ωστόσο, υπάρχει στην εικόνα πίσω από την γυναίκα, μια πόρτα. Άγνωστο όμως εν δίνει και δυνατότητα διαφυγής, όπως επίσης αν την ίδια αυτή δυνατότητα δίνει και η βέρα στο μεσαίο δάχτυλο του αριστερού της χεριού που υποδηλώνει ότι είναι παντρεμένη.
«WHO SHALL DELIVER ME?» (της Christina Rossetti)

God strengthen me to bear myself;
That heaviest weight of all to bear,
Inalienable weight of care.
All others are outside myself;
I lock my door and bar them out
The turmoil, tedium, gad-about.
I lock my door upon myself,
And bar them out; but who shall wall
Self from myself, most loathed of all?
If I could once lay down myself,
And start self-purged upon the race
That all must run ! Death runs apace.
If I could set aside myself,
And start with lightened heart upon
The road by all men overgone!
God harden me against myself,
This coward with pathetic voice
Who craves for ease and rest and joys
Myself, arch-traitor to myself ;
My hollowest friend, my deadliest foe,
My clog whatever road I go.
Yet One there is can curb myself,
Can roll the strangling load from me
Break off the yoke and set me free.