Σήμερα έχει γενέθλια ένας αγαπημένος ήρωας εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο. Ένας διάσημος κοσμοπολίτης, όμως με ιδέες άσχετες με αυτές της συντελούμενης παγκοσμιοποίησης. Ένας ήρωας που ως πολιτικοποιημένο ον ξεκίνησε από την υπερσυντηρητική δεξιά (πολλοί τον αποκάλεσαν φασίστα και αποικοκράτη) για να φτάσει δεκαετίες μετά να καταγγέλλει τον καπιταλισμό, την πατριδοκαπηλεία, τον μιλιταρισμό, τις φυλετικές διακρίσεις, τον αποκλεισμό των μειονοτήτων.

Ο Τεν Τεν, διότι περί αυτού πρόκειται, κλείνει σήμερα τα 79 χρόνια του και σιγά – σιγά ογδονταρίζει, καθώς «γεννήθηκε» στις 10 Ιανουαρίου 1929. Τί καινούργιο να πει όμως κανείς; Οι 24 ιστορίες που σχεδίασε ο Herge έχουν μεταφραστεί σε 56 γλώσσες και έχουν πουλήσει περισσότερα από 200 εκατομμύρια αντίτυπα. Πέρα όμως από τους αριθμούς, είναι ένα φαινόμενο ήρωα που επέζησε παρά την εξάπλωση των δημιουργημάτων του Ντίσνεϋ ή των video games. Και το παράδοξο είναι πως επέζησε και παρά το πλήθος των κατηγοριών που έχουν προσάψει στον δημιουργό του, τον Georges Prosper Remi, πιο γνωστό ως Hergé. Η αριστερά τον έχει χαρακτηρίσει (μαζί με το alter ego του, τον Tintin) ρατσιστή, αποικιοκράτη και φασίστα. Η δεξιά, παρότι ο Hergé υπήρξε τέκνο του καθολικού συντηρητισμού, δυσανασχέτησε για… ανομολόγητη ιδεολογική στροφή του μετά τον πόλεμο καθώς και την «ύποπτη» αδιαφορία του ήρωα για το θεσμό της οικογένειας. Αραβικές κυβερνήσεις τον έχουν απαγορεύσει (π.χ. Αίγυπτος) παρά τη δημοφιλία του στον αραβικό πληθυσμό. Την ίδια ώρα άλλοι του έχουν καταλογίσει λανθάνοντα αντισημιτισμό. Λίγο πολύ, όλοι είναι δυσαρεστημένοι από τις πολιτικές προεκτάσεις στις ιστορίες του Tintin. Οι Ιάπωνες για την «καταγγελτική» ιστορία του «Μπλε Λωτού» που παραπέμπει στην έκρηξη βόμβας στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης Μούκντεν στη Νότια Ματζουρία στις 18.9.1931 και που ήταν η αφορμή για να καταλάβουν αυτή την κινεζική επαρχία (τον επόμενο χρόνο οι Ιάπωνες ίδρυσαν στη Μαντζουρία ένα «ανεξάρτητο» κράτος με το όνομα Μαντσουκουά και τοποθέτησααν επικεφαλής του κράτους αυτού τον έκπτωτο αυτοκράτορα της Κίνας Που Γι).

Οι Έλληνες εθνικιστές έφριξαν όταν το «Μακεδονικό» κυριαρχούσε στην πολιτική ζωή του τόπου, καθώς είδαν να καταλαμβάνει σε ιστορία του Τεν Τεν του 1956, ολόκληρο καρέ, ένα πακέτο τσιγάρα μάρκας «Μακεδονία» με τη φίρμα γραμμένη σε κυριλλική γραφή, κάτι που σημαίνει πως ήδη από τότε, στη συνείδηση των ευρωπαίων πολιτών, η Μακεδονία της εποχής Τίτο δεν ήταν μόνο «ελληνική», αλλά και «σλαβική».

Η ιστορία «Το σκήπτρο το Όττοκαρ» περιέγραφε με τις ομοιότητες και αναλογίες το «άνσλους» (την προσάρτηση της Αυστρίας στο γερμανικό ράιχ) και η «υπόθεση Τουρνεσόλ» παρέπεμπε στον Ψυχρό Πόλεμο. Ο Τεν Τεν όμως είχε να αντιμετωπίσει και τον ανήθικο αμερικανικό καπιταλισμό («Tintin en Amerique») και τις δικτατορίες στις «μπανανίες» της λατινικής Αμερικής οι οποίες υποστηρίζονταν από τη Δύση που τις έσπρωχνε με ανήθικες μηχανορραφίες σε πολέμους συμφερόντων των πετρελαϊκών εταιριών («Το σπασμένο αυτί»).

Αν όμως ισχύουν αυτά που του προσάπτουν, πως είναι ένας φασίστας αποικιοκράτης προκατειλημμένος με Άραβες, Εβραίους και Μαύρους, τότε πώς έγινε τόσο δημοφιλής;

Η απάντηση δεν είναι εύκολη, παρότι έχουν δοθεί πολλές εξηγήσεις από εκατοντάδες συγγραφείς και χιλιάδες σχολιαστές, οι κυριότερες όμως έχουν σαν συνισταμένη τα εξής:

Η πρώτη περιπέτεια του Τεν Τεν («Tintin au pays des Soviets») δημοσιεύεται στις 10 Ιανουαρίου 1929 στην δεξιά καθολική εφημερίδα Le Petit Vingtième η οποία θα βγάλει το τελευταίο της φύλλο στις 8.5.1940 λόγω της εισβολής των γερμανών στο Βέλγιο και βρίθει αντικομμουνιστικών μηνυμάτων. «Ωριμάζοντας» όμως ο Τεν Τεν, ακολουθεί μια ιδεολογική πορεία αντίστροφη της συνηθισμένης συντηρητικοποίησης των περισσοτέρων. Σε αντίθεση π.χ. με πρώην αριστερούς που τα τελευταία χρόνια ανακαλύπτουν κάπου στα δεύτερα «-άντα» τους τα «καλά» του καπιταλισμού και γίνονται οι φανατικότεροι «μουτζαχεντίν» του, ο Τεν Τεν είχε διαχρονικά μια αντίστροφή πορεία. Στην πρώτη του ιστορία, το 1929 («Ο Τεν Τεν στη χώρα των Σοβιέτ») περνά ένα πλήθος αντικομμουνιστικών μηνυμάτων, με πράκτορες της OGPU, με αδίστακτους προπαγανδιστές, με εξαθλιωμένους υπηκόους, με κατάχρηση εξουσίας και βασανιστήρια από τους κομμουνιστές…

Ακολουθεί στη δεύτερη ιστορία του, το 1930 («Ο Τεν Τεν στο Κονγκό») ο αποικιοκρατικός πατερναλισμός, ο ανώτερος ευρωπαϊκός πολιτισμός που πρέπει να γίνει κτήμα των «απολίτιστων μαύρων».

Στις δεκαετίες του 1940 και 1950, οι χαρακτήρες διασκευάζονται επί το πολιτικώς ορθότερο, ενώ στις τελευταίες του περιπέτειες, οι πολιτικές καταγγελίες στρέφονται κατά του ρατσισμού. Στο «Les Bijoux de la Castafiore» (1963) υπερασπίζεται τους τσιγγάνους απέναντι στις φυλετικές προκαταλήψεις.

Το 1976, στην ιστορία «Tintin et les Picaros» εχθροί είναι οι δικτάτορες στη Λατινική Αμερική που ανατρέπονται από όμοιούς τους με τον απλό λαό να στοιβάζεται σε παραγκουπόλεις που κρύβονται πίσω από τη βιτρίνα που προβάλουν τα τοπικά καθεστώτα.».

Σε κάποια από τις ιστορίες του («Σπασμένο Αυτί») βλέπουμε παραστατικότατα πόσο γελοίο είναι να μαθαίνει ένας ιεραπόστολος γκολφ σε ιθαγενείς της Παραγουάης και μέσα από αυτή τη «γελοιογραφική» (λόγω της υπερβολής) αναφορά, καυτηριάζει τον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό που ασκήθηκε από τους λευκούς χριστιανούς ακόμη και αν είχαν τις καλύτερες των προθέσεων.

Δίνει μαθήματα σεβασμού ακόμη και στη δεισιδαιμονία κάποιων λαών (στην περιπέτειά του στο Θιβέτ συστήνει και στους υπόλοιπους ξένους για το αν πρέπει να περάσουν αριστερά ή δεξιά από μια στούπα ώστε να μην «προκαλέσουν» τα έθιμα και τις προλήψεις των ντόπιων βουδιστών). Όπως συστήνει σεβασμό στον τρόπο ζωής μειονοτήτων από τσιγγάνους μέχρι Άραβες.

Πολύ πειστικά και παραστατικά διατυπώνει μια απάντηση ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Jean-Marie Apostolides στο δοκίμιό του «Τεν Τεν και ο Μύθος του Υπερπαιδιού» (Μαμούθ Κόμιξ, μετάφραση από το γαλλικό πρωτότυπο «Tin Tin et Le Mythe du Surenfant» του Δημήτρη Καραγιάννη, εκδ. 2005): «…οι άνθρωποι που γεννήθηκαν με τον Τεν Τέν γύρω στο 1930, ζουν την ωριμότητα και τα γηρατειά τους σ’ έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από αυτόν της παιδικής τους ηλικίας…». Πράγματι, αλλιώς σκεπτόταν ο μέσος Ευρωπαίος σαν σήμερα το 1929, οπότε δημοσιευόταν η πρώτη περιπέτεια του Τεν Τεν και αλλιώς 57 χρόνια μετά στην ημιτελή τελευταία περιπέτειά του. Και αυτή η στροφή κατοπτρίζεται στη στάση του Τεν Τεν, γι αυτό άλλωστε θεωρείται σύμβολο και του μεταπολεμικού Ευρωπαίου. Στις ιστορίες του, χαρακτηριστικό των αλλαγών αυτών είναι πως όταν συναντά για πρώτη φορά τον ενσαρκωτή του απόλυτου κακού, τον Ροβέρτο Ρασταπόπουλο, έναν αδίστακτο καπιταλιστή με τα χαρακτηριστικά του Αριστοτέλη Ωνάση, ο Τεν Τεν γοητεύεται αρχικά από τους ευγενικούς τρόπους του δισεκατομμυριούχου, αγνοώντας πως διαθέτει ένα τεράστιο εγκληματικό δίκτυο για να στηρίζει τη αυτοκρατορία του. Όταν το αντιλαμβάνεται όμως και συνειδητοποιεί την αυταπάτη του, γίνεται αμέσως ο μόνιμος διώκτης του.

Ο ίδιος ο Ρασταπόπουλος, στην τελευταία ιστορία του Τεν Τεν, τo 1986 (σχεδόν 60 χρόνια μετά το ταξίδι του στην ΕΣΣΔ και λίγο πριν τη διάλυσή της) «L’ Alph-Art» ονομάζεται Akass. Πρόκειται για ένα λογοπαίγνιο, για τα αρχικά also known as s.s. υπονοώντας τα ναζιστικό παρελθόν των σύγχρονων «κακών» (μιας κλίκας τραπεζιτών, εμπόρων ναρκωτικών, προμηθευτών όπλων, επιχειρηματιών, στρατιωτικών που προωθούν τα σχέδιά τους για μια δικιά τους «νέα παγκόσμια τάξη») σε μια τελευταία απάντηση όσων ακόμη επέμεναν να θεωρούν τον Herge φιλοναζί.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως ο Τεν Τεν δεν έχει ούτε γονείς ούτε επώνυμο ούτε οικογένεια. Δεν έχει παρελθόν ούτε γενεαλογία. Σε αντίθεση με άλλα κόμικς όπου γονείς, θείοι, γιαγιάδες, κ.λπ. εκφράζουν την αυθεντία απέναντι στον νεαρό αναγνώστη, ο Τεν Τεν, με τον οποίο ταυτίζεται ο νέος της εφηβικής ή και προεφηβικής ηλικίας, δεν λογοδοτεί σε κανέναν πέραν της συνείδησής του και αυτό ακριβώς αυτό είναι το θετικότερο μήνυμα που περνά. Ταυτόχρονα, η απουσία γονέων, οικογένειας και γενεαλογίας, άρα παρελθόντος, δίνει ένα τόνο υπέρβασης του χρόνου και σε συνδυασμό με το ότι ο Τεν Τεν παραμένει επί δεκαετίες νέος μιας ακαθόριστης ηλικίας, ο χρόνος φαίνεται να αναστέλλεται και πεδίο αναφοράς στη διαπάλη μεταξύ καλού και κακού να απομένει μόνο ο χώρος, με αποτέλεσμα να εκπαιδεύεται ο νεαρός αναγνώστης σε έναν κοσμοπολιτισμό.

Ο Τεν Τεν είναι ακόμη ένας ήρωας που σε πάρα πολλά καρέ, σκέπτεται και μονολογεί. Η αναλογία σκέψης – λόγων – δράσης είναι μοιρασμένη και ως εκ τούτου κατορθώνει να παρουσιάζεται ως μια ισορροπημένη προσωπικότητα, σε αντίθεση με την πλειονότητα των ηρώων των κόμικς που προτιμούν τη δράση. Το ίδιο ανθρώπινος εμφανίζεται και με το ότι όλοι οι φίλοι του έχουν «κουσούρια»: άλλος είναι μεθύστακας (Κάπταιν Χάντοκ) άλλος βαρήκοος (Τρύφων Τουρνεσόλ) άλλοι αφηρημένοι (Ντυπόν και Ντυπόντ) άλλοι βλέπουν συνεχώς μπίζνες (Ολιβέιρα ντε Φιγκουερόα) άλλοι είναι φινετσάτα κακομαθημένοι υπερόπτες (η ντίβα Μπιάνκα Κασταφιόρε). Σε κάθε περίπτωση όμως, ισχύει αυτό που είχε επισημανθεί από τον βιογράφο του Ζωρζ Ρεμύ, τον Πιερ Ασουλίν, ότι «ο Τεν Τεν αντιπροσωπεύει οικουμενικές αξίες όπως η φιλία, η πίστη, η ευγένεια, η γενναιοδωρία και το κουράγιο».

Αν η πορεία του Τεν Τεν από το 1929 μέχρι και το 1986, μοιάζει και με την πορεία και της Ευρώπης, με τα προβλήματά της, και τον προβληματισμό και τις σκέψεις των λαών της αυτό μπορεί να φανεί στις 24 ιστορίες, οι οποίες κατά χρονική σειρά είναι οι εξής:

1. «Ο Τεν Τεν στη χώρα των Σοβιέτ» (1929-1930)
2. «Ο Τεν Τεν στο Κονγκό» (1930-1931)
3. «Ο Τεντέν στην Αμερική» (1931-1932)
4. «Τα πούρα του Φαραώ» ( 1932-1934 )
5. «Ο μπλε λωτός» ( 1934-1935 )
6. «Το σπασμένο αυτί» ( 1935-1937 )
7. «Το μαύρο νησί» ( 1937-1938 )
8. «Το σκήπτρο του Όττοκαρ» ( 1938-1939 )
9. «Ο Κάβουρας με τις χρυσές δαγκάνες» ( 1940-1941 )
10. «Το μυστηριώδες άστρο» ( 1941-1942 )
11. «Το μυστικό του μονόκερου» ( 1942-1943 )
12. «Ο θησαυρός του Κόκκινου Ρακάμ» ( 1943-1944 )
13. «Οι 7 κρυστάλλινες μπάλλες» ( 1943-1948 )
14. «Ο Ναός του Ήλιου» ( 1946-1949 )
15. «Ο Τεντέν στη χώρα του μαύρου χρυσού» ( 1948-1950 )
16. «Αποστολή στη Σελήνη» ( 1950- 1953 )
17. «Βήματα στη Σελήνη» ( 1950-1954 )
18. «Υπόθεση Τουρνεσόλ» ( 1954-1956 )
19. «Η λίμνη με τους καρχαρίες» ( 1958  )
20. «Ο Τεντέν στο Θιβέτ» ( 1960 )
21. «Τα κοσμήματα της Κασταφιόρε» ( 1963 )
22. «Πτήση 714 για Σίδνεϋ» ( 1968  )
23. «Ο Τεν Τεν και οι Πικάρος» ( 1976 )
24. «Αλφ-Αρτ» ( 1986 ).

Σε αυτές, είναι η ευρωπαϊκή εκδοχή ενός Σούπερμαν, ενός αιώνιου έφηβου, τολμηρού και άτρωτου, έχοντας ταξιδέψει Ευρώπη, Σαγκάη, Σικάγο, Περού, στα Βαλκάνια, Ειρηνικό, Κονγκό, μέχρι και στο φεγγάρι, και μάλιστα 15 χρόνια πριν από τους Αμερικανούς! Μιλά και καταλαβαίνει τις γλώσσσες σε όλους αυτούς τους τόπους, όμως ο σεβασμός που δείχνει σε κάθε τόπο, τους ανθρώπους και τον πολιτισμό τους, στα έθιμά τους, πιο πολύ έχουν να κάνουν με κοσμοπολιτισμό παρά με την έννοια της παγκοσμιοποίησης. Ακόμη, αν και προσπαθεί να παραμένει έξω από την πολιτική, μπλέκει με αυτήν μόνο και μόνο επειδή παρακινείται από το καθήκον απέναντι στους φίλους του οι οποίοι κινδυνεύουν εξαιτίας των πολιτικών συνθηκών ή του οργανωμένου εγκλήματος αλλά παρακινείται και από την ανάγκη για την προάσπιση των αρχών του. Κατορθώνοντας κάθε φορά να επιβεβαιώνει το δίκαιον της αμφισβήτησης του συστήματος, χωρίς ωστόσο να πηγαίνει έστω και ένα βήμα παραπέρα, να εκφράσει τουλάχιστον τον καταγγελτικό λόγο που θα ήταν το λογικό επακόλουθο. Είτε όμως συμφωνεί κάποιος είτε διαφωνεί με αυτό το θέμα «ταμπού», αυτή ακριβώς η απροθυμία να διαβεί τον πολιτικό ρουβίκωνα, είναι και το στοιχείο που τον κρατά «αιώνιο έφηβο» καθώς αρνείται πεισματικά να «ωριμάσει» κοινωνικά και πολιτικά, όπως αρνείται να ωριμάσει και βιολογικά και ψυχολογικά.