Ιστορίες της Σερνίτσα από τον Τρελό Χαλίλ έως τους  απαγχονισθέντες βιβλιοπώλες

H πολιτική οικονομία έχει απλά διαχρονικά αξιώματα. Όπως, του Ιωσήφ ο οποίος επί παχιών αγελάδων αποθήκευε στην Αίγυπτο σιτηρά για να προληφθεί τυχόν λιμός σε κατοπινές εποχές ισχνών αγελάδων, πως όταν η παραγωγή εξαρτάται από κλιματολογικούς ή άλλους εξωγενείς παράγοντες, φρόντιζε να αποθεματοποιείς. Όπως ότι η σπάνις ενός αγαθού αυξάνει την τιμή του. ‘Η όπως «όταν όλοι πουλάνε, εσύ αγόραζε και όταν όλοι αγοράζουν, εσύ πούλα». Έτσι σκέφθηκε επί τουρκοκρατίας στην Σόφια, την τότε «Σερντίτσα», ένας πλούσιος Τούρκος, ονόματι Χαλίλ Σαλί Εφέντη.

Κάποτε λόγω πλούσιας σοδειάς και υπερβάλλουσας προσφοράς έπεσαν οι τιμές του σανού. Μόνο ο Χαλίλ προθυμοποιήθηκε να αγοράσει την παραγωγή. Όταν οι χωρικοί, οι οποίοι τον είχαν στο μεταξύ ονομάσει «Ο τρελός Χαλίλ»  τον ρωτούσαν γιατί αγόραζε τόσο άχυρο, ο Τούρκος απαντούσε ήρεμα ότι «ο χρόνος πουλάει άχυρα».

Την επόμενη χρονιά η σοδειά ήταν κακή. Τα ζώα έμεναν ατάιστα και οι χωρικοί προσέτρεξαν στον Χαλίλ, αυτή τη φορά όχι για να πουλήσουν, αλλά για να αγοράσουν σανό. Ο Χαλίλ τους πούλησε ποσότητες που είχε στις αποθήκες, σε αυξημένη τιμή και με μεγάλο κέρδος. Και για να αποδείξει στον πληθυσμό πως δεν ήταν τρελός, αλλά ούτε και άπληστος, χρηματοδότησε με τα κέρδη του την κατασκευή μιας γέφυρας. Παρήγγειλε μάλιστα να αναρτηθεί στη μία πλευρά της η επιγραφή «Με τον καιρό που πούλησα, έχτισα μια γέφυρα», και στην άλλη παρήγγειλε στους λιθοξόους να σκαλίσουν στην πέτρα μια ηθική διδασκαλία από το Κοράνι: «Όπου δεν υπάρχει γέφυρα, χτίστε μια γέφυρα. Όπου δεν υπάρχει βρύση, χτίστε μια βρύση». Ακολουθώντας την τουρκική αρχιτεκτονική παράδοση, οι τεχνίτες διαγράμμισαν την γέφυρα με κόκκινες και κίτρινες ρίγες, και έτσι ονομάστηκε «Πολύχρωμη Γέφυρα».   

Σάββατο 13 Ιουλίου 1878. Με την Συνθήκη του Βερολίνου ιδρύεται το Βουλγαρικό Πριγκιπάτο, υποτελές της Τουρκικής Αυτοκρατορίας. Ο πρώτος πρίγκηπάς του, ο γεννημένος στην Αυστρία  21χρονος Αλέξανδρος φον Μπάττενμπεργκ, υιοθετεί για θυρεό δύο λιοντάρια. Το ίδιο και ο διάδοχός του, πρίγκηπας και κατόπιν τσάρος Φερδινάνδος Α’ όταν η Βουλγαρία θα αποκτήσει στις 5 Οκτωβρίου 1908 την ανεξαρτησία.

Στην Ευρώπη δύο είναι οι δημοφιλέστεροι ζωόμορφοι θυρεοί. Ο αετός, εθνικό σύμβολο Γερμανίας, Πολωνίας και Αλβανίας, και το λιοντάρι που υιοθετούν Αγγλία, Βέλγιο, Δανία,Νορβηγία, Σουηδία και Βουλγαρία.  Η τελευταία έχει σύμβολο τον αετό από την τουρκοκρατίας  ενώ αποτελούσε έμβλημα Βούλγαρων αριστοκρατών από τον ΙΓ’ αιώνα. Αλλά και ο εθνικός ήρωας της Βουλγαρίας, ο Βασίλ Κούντσεφ ονομάστηκε Λέφσκι, ήτοι Λεοντόμορφος, ενώ στην Εξέγερση του Απριλίου 1876 που συντάραξε την Ευρώπη με τις βαρβαρότητες των Τούρκων, το πράσινο λάβαρο των επαναστατών κοσμούσε ένα χρυσοκέντητο λιοντάρι.

1891. Στην Σόφια εγκαινιάζονται η Γέφυρα των Αετών. Oνομάζεται έτσι από τα 4 αγάλματα αετών που την διακοσμούν αποτελώντας το ανατολικό όριο της πόλης όπως η Γέφυρα των Λιονταριών, το βόρειο. Η τελευταία ξεκίνησε να χτίζεται το 1889 εκεί όπου βρισκόταν η  Πολύχρωμη Γέφυρα, από τους αδελφούς Πρόσεκ που έχτισαν και την Γέφυρα των Αετών. O 31χρονος Τσέχος αρχιτέκτονας Βάτσλαβ Πρόσεκ, σπούδασε στο Τσεχικό Πολυτεχνείο της Πράγας. ‘Ηλθε στην Σόφια το 1886 κατόπιν προσκλήσεως των εξάδελφών του Γιρί Πρόσεκ που είχε ήδη έρθει στα Βαλκάνια το 1870 ως μηχανικός σιδηροδρόμων συμμετέχοντας στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Βουλγάρων, και Θέοντορ Πρόσεκ. Το 1879, χρονιά που ήρθε και ο αδελφός του, Γιόζεφ, τα ξαδέρφια του εκβουλγάρισαν τα ονόματά τους σε Γκεόργκι και Μπογντάν.

Ο Βάτσλαβ Πρόσεκ θα περάσει πολλά χρόνια στην Βουλγαρία. Από το 1888 έως το 1900, συμμετέχει στην κατασκευή του Κεντρικού Σταθμού της βουλγαρικής πρωτεύουσας, σε σχεδιασμό του Άντολφ Κόλαρ. Ακολούθως θα εργαστεί στην οικογενειακή επιχείρηση των αδελφών του, την Ζυθοποιία Πρόσεκ, στην Σόφια. Αργότερα Βάτσλαβ και Γιόζεφ θα επιστρέψουν στην Βοημία.

Η μήκους 26 μέτρων και πλάτος 18,1 γεφυρα κοστίζει αρκετά, 260.000 χρυσά λεβ. Οι τέσσερις χάλκινες φιγούρες λιονταριών συμβολίζουν τους τέσσερις Βούλγαρους βιβλιοπώλες που κρέμασαν δίπλα στην γέφυρα στις 15 Νοεμβρίου 1877 οι Τούρκοι, Νικόλα Κρούσκιν Τσολάκα, Στόγια Ταμπάκωφ, Κύριλ Γκεόσεφ και τον νεώτερό τους Γκεόργκι Στόιτσεφ, ψαλμωδό στην εκκλησία του Αγίου Βασιλιά, μετέπειτα Αγίας Κυριακής, οι οποίοι αγιοποιήθηκαν όπως και οι συμμετασχόντες στην εξέγερση του Απριλίου Στόικο Ράσκοφ και Τοντόρ Μαλέεφ. Κατασκευάστηκαν από το βιεννέζικο «Γραφείο Φίλιπ Βάγκνερ» και τοποθετήθηκαν το 1891. Οι Οθωμανοί συνήθιζαν να απαγχονίζουν τους ντόπιους στασιαστές στις πλατείες και τους ξένους στις εισόδους από όπου εισήλθαν στην πόλη. Ο Λέφσκι για παράδειγμα εκτελέστηκε το 1873 στην ανατολική είσοδο της Σόφιας ενώ όσοι ήλθαν από Βορρά κρεμάστηκαν στην βόρεια είσοδο, την Γέφυρα των Λιονταριών.

Τετάρτη 4 Σεπτεμβρίου 2019. Στις 11:20 αναχωρώ από τον νεοβυζαντινό καθεδρικό του  Αγίου Αλεξάνδρου Νέφσκυ και κατεβαίνω την Λεωφόρο Βασίλι Λέφσκυ προς Βορρά και τον ποταμό Βλαντάγια στην παραποτάμια λεωφόρο Σλιβνίτσα. Αυτή εκτείνεται από ανατολικά προς δυτικά στις δύο όχθες του Βλαντάγια, στην  αριστερή το ρεύμα καθόδου και στην δεξιά της ανόδου. Στρίβοντας αριστερά φθάνω στη Γέφυρα των Λιονταριών. Οι επιγραφές του Τρελλού Χαλίλ δεν σώζονται.  Η γέφυρα αποτελεί πλέον πολυσύχναστο σταυροδρόμι στην κεντρική Σόφια, στη διασταύρωση των λεωφόρων Μαρίας Λουίζας και Σλιβνίτσα, συνδέοντας τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό και τον κεντρικό σταθμό λεωφορείων με το κέντρο της πόλης. Ακριβώς δίπλα στην γέφυρα – ορόσημο της πρωτεύουσας, βρίσκεται η ομώνυμη πλατεία Γέφυρα των Λιονταριών.

Κατευθυνόμενος στον επίσης ομώνυμο σταθμό μετρό «Λβοφ Μοστ» που εγκαινιάστηκε στις 31 Αυγούστου 2012, βγάζω από το  πορτοφόλι χαρτονόμισμα των δύο Λεβ για εισιτήριο. Στην πίσω πλευρά το υδατογράφημα εμφανίζει ένα λιοντάρι.  Συνειδητοποιώ ότι ακόμη και το Λεβ, όπως και το αλβανικό Λεκ και το ρουμανικό Λέι, λέγεται «Λιοντάρι», ζώο που ζούσε στα βουνά της Βαλκανικής έως και τον Μεσαίωνα. Όπως και ότι η περιοχή έχει καταστήματα με κεμπάπ και τουρκικά γλυκά και αυτομάτως σκέπτομαι τον Τρελό Χαλίλ.