Henry Wallis: «The Death of Chatterton» (1856).

To 1876 o Ruggero Leoncavallo συνέθεσε μία όπερα (αρχικά σε 4 πράξεις και κατόπιν σε 3) γράφοντας ο ίδιος το λιμπρέτο, την οποία ονόμασε «Chatterton». Σχεδόν έναν αιώνα μετά, το 1967, ο Serge Gainsbourg έκανε γνωστό ένα τραγούδι με το ίδιο όνομα («Chatterton») το οποίο άρχιζε ως εξής:
«Chatterton suicidé
Hannibal suicidé,
Démosthène suicidé,
Nietzsche fou a lier,
Quand à moi, quand à moi,
Ca ne va plus très bien…»
(«Ο Τσάτερτον αυτοκτόνησε,
Ο Αννίβας αυτοκτόνησε,
Ο Δημοσθένης αυτοκτόνησε,
Ο Νίτσε τρελάθηκε
Κι εγώ δεν είμαι και τόσο καλά…»).
Τον ίδιο τίτλο («Chatterton») είχαν ακόμη ένα διάσημο διήγημα που έγραψε το 1987 ο Peter Ackroyd και ένα ρομαντικό δράμα που ανέβασε το 1835 ο ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Alfred Victor de Vigny.
Όλοι αυτοί, εμπνεύσθηκαν τα προαναφερθέντα έργα τους από το ίδιο πρόσωπο: τον Thomas Chatterton, ο οποίος έγινε θρύλος μετά την αυτοκτονία του με αρσενικό στις 24 Αυγούστου 1770 σε μια σοφίτα του Λονδίνου, σε ηλικία μόλις 17 ετών.
Εκτός από τραγούδι, όπερα, διήγημα και θεατρικό δράμα, ο Thomas Chatterton έγινε ο ήρωας ενός ρομαντικού όσο και μακάβριου πίνακα που ονομάστηκε «Τhe Death of Chatterton». Πρόκειται για μια ελαιογραφία σε καμβά του Άγγλου ζωγράφου Henry Wallis που σήμερα βρίσκεται στη Tate Britain του Λονδίνου, ενώ δύο αντίτυπα (σκίτσο και αντίγραφο) στεγάζονται το ένα στο Birmingham Museum and Art Gallery και το άλλο στο Yale Center for British Art. Η ελαιογραφία του Tate, η οποία ολοκληρώθηκε το 1856, έχει διαστάσεις 62,2 εκ x 93,3 εκ. και έχει ως θέμα τον 17χρονο Άγγλο ποιητή του πρώιμου Ρομαντισμού Thomas Chatterton, νεκρό μετά την αυτοκτονία του με κατάποση αρσενικού, έχοντας γίνει στα 86 χρόνια που είχαν μεσολαβήσει από τον θάνατό του, σύμβολο των νέων καλλιτεχνών που πάσχιζαν για την αναγνώριση.
Ο πίνακας έχει όλα τα τυπικά γνωρίσματα των Προ-Ραφαηλιτών και κυρίως τα έντονα χρώματα και την πληθώρα συμβολισμών χρησιμοποιώντας υποδειγματικά την φωτεινή αντίθεση του chiaroscuro στο φως που πέφτει από το παράθυρο να φωτίσει το θέμα του σε σκοτεινό χώρο. Ο Wallis ζωγράφισε τον πίνακα αυτόν στο σπίτι ενός φίλου του στο Gray’s Inn, με τον χαρακτηριστικό τρούλο του καθεδρικού του Αγίου Παύλου στο βάθος, το οποίο βρισκόταν πολύ κοντά στο κτίριο όπου ζούσε ο Chatterton.
Ο ζωγράφος χρησιμοποίησε για μοντέλο τον 27χρονο George Meredith, Άγγλο ποιητή και διηγηματογράφο της Βικτωριανής εποχής, όταν ακόμη ήταν άσημος.
Επρόκειτο για τον πρώτο πίνακα που εξέθεσε ο Wallis καθώς τον παρουσίασε στην Θερινή Έκθεση της Βασιλικής Ακαδημίας του 1856 με μια επιγραφή στην κορνίζα, ένα ρητό από το «Tragedy of Doctor Faustus» του Christopher Marlowe: «Cut is the branch that might have grown full straight, And burned is Apollo’s laurel bough». Έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής με τον διάσημο τεχνοκριτικό John Ruskin να τον χαρακτηρίζει αψεγάδιαστο και υπέροχο και πλήθος κόσμου έσπευσε να δει τον πίνακα στις εκθέσεις του Μάντσεστερ το 1857 και του Δουβλίνου το 1959 και ενώ είχε πωληθεί ήδη από το 1856 στον ζωγράφο Augustus Egg.
Ο Henry Wallis στο «Τhe Death of Chatterton» απεικονίζει έναν νεαρό γερμένο στο κρεβάτι του με τα μάτια κλειστά, το αριστερό του χέρι διπλωμένο στο στήθος και το δεξί πεσμένο στο πάτωμ, σε στάση που θυμίζει «Pieta». Κάτω από το γερμένο κεφάλι του υπάρχει ένα μικρό ανοιχτό σεντούκι με χαρτιά σχισμένα σε μικρά κομμάτια, άρθρα του για την «Middlesex Journal» και άλλες εφημερίδες της εποχής. Στο σκοτεινό δωμάτιο υπάρχει ακόμη ένα έντονο κόκκινο μεταξωτό σακάκι (σε συνδυασμό και με το λινό πουκάμισο που φορά πιστοποιούν την φήμη του ως δανδή) ένα τραπέζι πάνω στο οποίο βρίσκονται ένα κομμάτι χαρτί και ένα φθηνό κηροπήγιο με ένα κερί που έχει μόλις έχει καεί ολοσχερώς. Το κερί, ο καπνός που ακόμη βγαίνει από το παράθυρο, το τριαντάφυλλο που μαραίνεται στην γλάστρα και τα πεσμένα πέταλά του μπροστά από το παράθυρο απ’ όπου –με φόντο το Λονδίνο- μπαίνει το απογευματινό φως του ήλιου που δύει, όλα αυτά συνιστούν ισχυρά σύμβολα θανάτου.
Οι χρωματικές αντιθέσεις είναι έντονες, όπως για παράδειγμα το σχεδόν αφύσικα ωχρό χρώμα του προσώπου και του λαιμού του ποιητή κόντρα στο έντονα κόκκινο μαλλί ή ο ισχυρός φωτισμός που έρχεται από το παράθυρο κόντρα στις σκούρες επιφάνειες του σκοτεινής σοφίτας , με τις αντιθέσεις αυτές να τονίζουν αμφότερες την δραματική στιγμή ενός θανάτου.
Ο Thomas Chatterton (γνωστός και με το ψευδώνυμο Probus) γεννήθηκε στο Μπρίστολ το 1752, δύο μήνες μετά τον θάνατο του πατέρα του, διευθυντή σχολείου και ανθρώπου της εκκλησίας και είχε όνειρο να γίνει διάσημος ποιητής. Παιδί ακόμη, σε ηλικία 16 ετών, συνέλαβε μια ιδέα: να «πλαστογραφήσει» ως «μεσαιωνικά» κάποια δικά του ποιήματα τα οποία τα παρουσίασε με το όνομα ενός φανταστικού ποιητή του Μεσαίωνα, του Thomas Rowley.
Ο πνευματικός κόσμος της εποχής πίστεψε το παραμύθι που πούλησε ο Chatterton, καθώς έχοντας πρόσβαση στην παμπάλαια εκκλησία της ενορίας του (στην Saint Mary Redcliffe όπου απασχολούντο για πολλές γενιές οι προγονοί του) μελετούσε την γραμματική, την σύνταξη, το ύφος, τις λέξεις, όλα όσα μπορούσε να μάθει για την μεσαιωνική Αγγλική προκειμένου να συνθέσει τα ποιήματά του, τα οποία σημείωναν μεγάλη επιτυχία. Καταλαβαίνοντας από την επιτυχία αυτή ότι όντως είχε ταλέντο στην ποίηση, αποφάσισε σε ηλικία 17 ετών να αφήσει το Μπρίστολ και να κατακτήσει το Λονδίνο με την πραγματική του ταυτότητα, αφού άλλωστε προηγουμένως ένας υποψήφιος αγοραστής των «χειρογράφων» του Thomas Rowley, ο Horace Walpole ανακάλυψε την απάτη του Chatterton.
Στο Λονδίνο, ξεκίνησε να γράφει ριζοσπαστικά πολιτικά κείμενα και σατιρικά ποιήματα, κυρίως εναντίον του πολιτικού και εκκλησιαστικού κατεστημένου, όπως τα «The Whore of Babylon» και «Kew Gardens». Η αναγνώριση όμως όχι απλώς δεν ερχόταν, αλλά η ζωή του στην Αγγλική πρωτεύουσα κύλησε μέσα στην απογοήτευση, την φτώχεια, την απόρριψη, την μοναξιά και την πείνα. Συχνά καθυστερούσαν να τον πληρώσουν από τις εφημερίδες και τα έντυπα με τα οποία συνεργαζόταν και όταν τον πλήρωναν συνήθως η αμοιβή ήταν πολύ μικρή. Ώσπου αποφάσισε να αυτοκτονήσει πίνοντας νερό με αρσενικό σε μια σοφίτα πάνω από ένα «κακόφημο σπίτι» της Brooke Street στο Χόλμπορν του Λονδίνου. Το ενδεχόμενο μιας αυτοκτονίας είχε αφήσει ανοιχτό σε ένα γράμμα του το 1770: «It is my PRIDE, my damn’d, native, unconquerable Pride, that plunges me into Distraction. You must know that 19-20th of my Composition is Pride. I must either live a Slave, a Servant; to have no Will of my own, no Sentiments of my own which I may freely declare as such;Mor DIE—perplexing alternative!».
Μετά θάνατον, γεννήθηκε και ο μύθος του. Ο John Keats αφιέρωσε το ποίημα «Endymion» στην μνήμη του.
Τα πορίσματα όμως από νεώτερες έρευνες στον 21^ο αιώνα διατυπώνουν ισχυρές επιφυλάξεις τόσο για το αν όντως ο Chatterton ζούσε στην φτώχεια όσο και για το αν ο θάνατός του ήταν προϊόν αυτοκτονίας ή ατυχήματος.
Ο Peter Ackroyd, στο διήγημα «Chatterton» παρουσιάζει τον ποιητή να μην αυτοκτονεί, αλλά να σκηνοθετεί τον θάνατό του προκειμένου να κάνει μια νέα αρχή και όπως φαίνεται τα καταφέρνει, κρύβοντας την πραγματική του ταυτότητα πίσω από μεγάλα ονόματα συγγραφέων του 18ου και 19ου αιώνα, όπως ο  William Blake ή ο William Wordsworth.
Ο ζωγράφος του πίνακα, ο Ηenry Wallis (1830-1916) έμεινε γνωστός κυρίως για δύο πίνακές του: «The Death of Chatterton» και «The Stone-breaker» με τον δεύτερο να μνημονεύεται ως υπόδειγμα σε κείμενο του Thomas Carlyle. Άλλα έργα του ήταν «Dr. Johnson at Cave’s the Publisher», «Andrew Marvell returning the bribe», «Elaine» και διάφοροι πίνακες με θέμα τον Σαίξπηρ νεαρό στο Stratford. Το 1861 σταμάτησε να ζωγραφίζει και άρχισε να αφιερώνεται σε ταξίδια και στην συλλογή κεραμικών.
Μοντέλο για τον πίνακα υπήρξε ένας φίλος του Wallis, ο George Meredith (1828-1909) ο οποίος εκείνην την εποχή, στα 27 του, πάσχιζε και αυτός να γίνει γνωστός συγγραφέας, εξοικονομώντας τα προς το ζην ως μοντέλο. Πόζαρε για τον Wallis τον οποίο γνώρισε από έναν κοινό φίλο, τον Edward Peacock, γιο του συγγραφέα Thomas Love Peacock. Το 1849 ο Meredith πήρε για σύζυγο την κόρη του Thomas Peacock, την Mary Ellen Nicolls, νεαρή χήρα με ένα 5χρονο κοριτσάκι ενώ τον Ιούνιο του 1853 απέκτησαν και ένα γιο, τον Arthur Gryffydh Meredith.
Για πολλά χρόνια, ο Meredith πάλεψε να γίνει γνωστός, αλλά δεν τα κατάφερε ούτε το 1851 με τα «Ποιήματα» ούτε το 1855 με το πρώτο του διήγημα «The Shaving of Shagpat». Η σύζυγός του κέρδιζε περισσότερα χρήματα γράφοντας οδηγούς μαγειρικής με τον πατέρα της από όσα ο ίδιος γράφοντας ποίηση και πρόζα.
Ο πεθερός του αποδοκίμαζε την σχέση της κόρης του μαζί του και σύντομα, το 1855, η Mary Ellen άφησε τον Meredith για τον Wallis που εκείνη την χρονιά είχε γνωρίσει τεράστια επιτυχία με τον πίνακα όπου είχε ποζάρει ο σύζυγός της ως Chatterton. Η Mary Ellen έφυγε με τον Wallis για την Ουαλία και από εκεί για το Κάπρι και το 1858 απέκτησαν ένα γιο. Στην επιστροφή τους στο Λονδίνο ο Wallis παράτησε την Mary Ellen και αμέσως μετά ο Meredith, ο οποίος στο μεταξύ είχε γίνει επιτέλους διάσημος και επιτυχημένος συγγραφέας, απέκτησε την επιμέλεια του γιου της από τον πρώτο της γάμο, αρνούμενος να συμφιλιωθεί με τον πεθερό του αλλά και την ίδια την Mary Ellen η οποία πέθανε εγκαταλειμμένη μέσα σε θλίψη και μοναξιά το 1861. Στην κηδεία της δεν παρευρέθησαν ούτε ο Meredith ούτε ο Wallis, αλλά ούτε καν ο Peacock.