Ένα «περιπετειώδες» απόγευμα στο Λουμπαντούν του Μπελίζ

1924, Ρίο Γκράντε, Βρετανική Γουιάνα. Η 17χρονη Καναδή Ανν Μαρί ντε Γκυγιόν, υιοθετημένη κόρη του διάσημου Λονδρέζου ταξιδευτή, συγγραφέα, αναζητητή της μυθικής Ατλαντίδας, αυτοδίδακτου αρχαιολόγου, και μεταξύ αρκετών άλλων ιδιοτήτων, κατασκόπου του θρυλικού Μεξικανού επαναστάτη στρατηγού Πάντσο Βίγια, του Φρέντερικ Μίτσελ Χέτζες, συνοδεύει τον θετό πατέρα της σε έναν αρχαιολογικό χώρο που ανασκάφηκε για πρώτη φορά μόλις εννέα χρόνια νωρίτερα. Καθώς περπατά ανάμεσα στα ερείπια της ουσιαστικά θαμμένης ακόμη πόλης των Μάγια, ανακαλύπτει έναν κρύσταλλο από χαλαζία, το δεύτερο πιο διαδεδομένο ορυκτό στην φύση, ο οποίος παριστάνει ένα ανθρώπινο κρανίο διαστάσεων 13 εκατοστών ύψος, 18 μήκος και 13 πλάτος.

Πολλοί θα αμφισβητήσουν την αυθεντικότητα του ευρήματος, κάποιοι θα μιλήσουν για σκαλισμένο σε γερμανικό εργαστήριο βραζιλιάνικο κουάρτζ. Η Άννα Μίτσελ Χέντζες, η οποία θα πάρει το επώνυμο του ιερού πατέρα της, θα επιμείνει ως τον θάνατό της, στις 11 Απριλίου 2007 σε ηλικία 100 χρονών, ότι αποτελεί εύρημα της. Ο ίδιος ο Μίτσελ Χέντζες θα γράψει το 1954 στην αυτοβιογραφία του ότι το κρανίο είναι τουλάχιστον 3.600 χρόνων και πως το χρησιμοποιούσε σε απόκρυφες τελετές ο Μέγας Αρχιερέας των Μάγια προκαλώντας θανάτους με αυτό, κάτι που θα επαναλάβει η Άννα σε γράμμα της το 1970. Αλλά και για τους οπαδούς του New Age, το κρανίο αυτό σχετίζεται με απόκρυφος θρύλους σχετιζόμενους με την καταστροφή του κόσμου μας.

Κυριακή 18 Μαΐου 2008. Στις Κάννες προβάλλεται η νέα ταινία περιπέτειας του Στήβεν Σπήλμπεργκ «Indiana Jones and the Kingdom of the Crystall Skull», η τέταρτη της σειράς με ήρωα τον δεύτερο μεγαλύτερο κινηματογραφικό ήρωα όλων των εποχών, όπως τουλάχιστον τον κατέταξε το 2003 το American Film Institute, αρχαιολόγο, γλωσσολόγο, και ιστορικό Δρ. Χένρυ Ουώλτον «Ιντιάνα» Τζόουνς.
Η δράση της ταινίας εκτυλίσσεται γύρω από ένα κρυστάλλινο κρανίο εξωγήινης προέλευσης με μεγάλες παραφυσικές δυνάμεις. Το ύψος των εισπράξεων που προσεγγίζει τα 800 εκατομμύρια δολλάρια και η κατάταξη της ταινίας στις 60 καλύτερες εισπράξεις όλων των εποχών παγκοσμίως, δείχνουν ότι και ο ήρωας, αλλά και το θέμα της «αγγίζουν» το κοινό παίζοντας με την φαντασία του. Έτσι, όντας μέρος αυτού του παγκόσμιου κοινού, αποφασίζω να ψάξω πληροφορίες για τον θρύλο αυτού του κρανίου. Όλες δε οι πληροφορίες αναφέρουν και το μέρος το οποίο είναι ταυτισμένο το κρυστάλλινο κρανίο, και αυτό είναι το Λουμπαντούν, τον συγκρότημα αρχαίων μνημείων στον Νότο του Μπελίζ, στην Κεντρική Αμερική όπου βρήκε η Άννα Μίτσελ Χέντζες το κρανίο – τοτέμ των New Agers.
Το Λουμπαντούν βρίσκεται στους πρόποδες των Ορέων των Μάγια, στα λεγόμενα Νότια Βαθύπεδα των Μάγια όπως αποκαλούν οι αρχαιολόγοι μια τεράστια έκταση η οποία απλώνεται από την Χερσόνησο του Γιουκατάν του Μεξικού στα βόρεια μέχρι την κοιλάδα του Κοπάν της Ονδούρας στα νότια. Η δε ιστορία της ανασκαφής του Λουμπαντούν είναι από μόνη της μια περιπέτεια.
Έτος 730 μ.Χ. Ξεκινά εν μέσω της Ύστερης Κλασσικής Περιόδου των Μάγια, όπως θα χαρακτηρισθεί αιώνες αργότερα η εποχή αυτή από τους αρχαιολόγους, η δημιουργία του Λουμπαντούν, η οποία θα διαρκέσει ως το 860.
1915. Ο 34χρονος Ραίημοντ Μέργουιν, ανθρωπολόγος του δυναμικού του Μουσείου Πημπόντυ του Χάρβαρντ και εκ των πρωτοπόρων στην αρχαιολογία των Μάγια, ξεκινά να ανασκάπτει τα ερείπια του Ρίο Γκράντε στον Νότο της Βρετανικής Ονδούρας. Χαρτογραφεί τον χώρο και ανακαλύπτει τρεις σκαλιστούς δακτύλιους από το Νότιο γήπεδο ποδοσφαίρου των Μάγια τα οποία και εξάγει στο Μουσείο Πημπόντυ. Το 1938 ο Αμερικανός ανθρωπολόγος, επιγραφολόγος και ερευνητής αρχαιολόγος των Μάγια Συλβάνους Μόρλεϋ θα τα αναγάγει χρονικώς στην δεκαετία του 780.
1924. Ο 57χρονος ειδικός στις τροπικές νόσους ιατρός και ερασιτέχνης αρχαιολόγος Τόμας Ουίλλιαμ Φράνσι Γκαν επισκέπτεται το μέρος το οποίο «βαπτίζει» Λουμπαντούν, ονομασία που σημαίνει «Ο Τόπος των Πεσμένων Λίθων». Επιχειρεί να συνεχίσει τις ανασκαφές, στην προσπάθειά του αυτή όμως χρησιμοποιεί δυναμίτιδα προκειμένου να απομακρύνει τις πέτρες και τα χώματα και άθελά του προξενεί ζημιές.
1970. Ο Νόρμαν Χάμμοντ, επικεφαλής ομάδας του Βρετανικού Μουσείου και του Μουσείου Πημπόντυ συνεχίζει τις ανασκαφές. Πρόκειται για την δεύτερη εμπλοκή του Μουσείου Μημπόντυ το οποίο θα αποκομίσει οφέλη από αυτές, καθώς την συλλογή του κοσμούν ευρήματα που ανακαλύφθηκαν στο Λουμπαντούν.
1998. Το Τμήμα Αρχαιολογίας της κυβέρνησης του Μπελίζ σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση εκπονεί και θέτει σε εφαρμογή ενός πρόγραμμα αποκατάστασης του αρχαιολογικού χώρου και την δημιουργία Κέντρου Επισκεπτών.

Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου 2020, Πόλη του Μπελίζ. Ξεκινώ νωρίς το πρωί για να πάρω το λεωφορείο των 06:30 της Τζαίημς Μπας Λάιν, από αυτά τα τεράστια σχολικά που κυκλοφορούν σε όλη την Κεντρική Αμερική και που οι ξένοι τα ονομάζουν «Τσίκεν Μπας», με προορισμό τον απώτατο Νότο της πρώην Βρετανικής Ονδούρας και την Πούντα Γκόρντα. Φθάνω στην παραθαλάσσια πρωτεύουσα του διαμερίσματος Τολέδο των 6,5 χιλιάδων κατοίκων λίγο μετά τις 12 το μεσημέρι. Ο ήλιος καίει και ταξί δεν υπάρχει ούτε για δείγμα. Κάπως όμως πρέπει να φθάσω στο Λουμπαντούν. Χάρη στην ιδέα που μου δίνει ο οδηγός του «τσίκεν μπας» που με έφερε, προλαβαίνω οριακά το μοναδικό λεωφορείο που τέτοια ώρα περνάει λίγο πιο κάτω, προς την θάλασσα, για τα χωριά των Μάγια στα βορειοδυτικά και την ενδοχώρα. Οι στάσεις είναι τέσσερις πριν το τέρμα στο Ίντιαν Κρηκ και κατεβαίνω στην προτελευταία, το Σίλβερ Κρηκ. Η άλλη επιλογή ήταν να κατέβω στο Σαν Μιγέλ, ακολούθησα όμως την συμβουλή του οδηγού ο οποίος μου είπε πως τέτοια ώρα και σε «λώου σήζον» τουριστική περίοδο, θα είχα περισσότερες πιθανότητες να βρω στο Σίλβερ Κρηκ αγοραίο ταξί για το Λουμπαντούν. Έχοντας την τύχη με το μέρος μου, στο κατάστημα που μπαίνω να αγοράσω νερό βρίσκεται η σύζυγος του οδηγού του μοναδικού αγοραίου του χωριού. Το να ψάχνω στα τυφλά στο καταμεσήμερο κάτω από τον καυτό ήλιο και σε ώρα σιέστας οδηγό, θα ήταν μάταιο. Έτσι, αφού κανονίζουμε το κόμιστρο αναχωρούμε και σε λιγότερο από μισή ώρα φθάνουμε στον υπερυψωμένο αρχαιολογικό χώρο.

Το εισιτήριο κοστίζει πέντε δολλάρια, λογικό ποσό και προμηθεύομαι και έναν χάρτη με περιεκτικό πλην κατατοπιστικό κείμενο για το Λουμπαντούν.
Το μέρος είναι υποβλητικό, ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση. Όσο φτάνει το βλέμμα βλέπω μόνο καταπράσινους λόφους με ψηλά δένδρα. Εδώ οι ντόπιοι γνωρίζουν μόνο δύο εποχές, υγρή και ξηρή. Το μεγαλύτερο διάστημα πάντως βρέχει και σε αυτό, όπως και στο γόνιμο έδαφος οφείλονται όχι μόνο η πυκνή βλάστηση, αλλά και η πλούσια συγκομιδή κακάο και καλαμποκιού, των δύο προϊόντων δηλαδή που είναι συνυφασμένα με την παραγωγή και την δίαιτα των Μάγια.
Το πρώτο αξιοθέατο που συναντώ εισερχόμενος στον αρχαιολογικό χώρο από την βορειοανατολική πλευρά είναι το ένα από τα τρία γήπεδα ποδοσφαίρου των Μάγια, το Ανατολικό Γήπεδο όπως το ονομάζουν οι αρχαιολόγοι. Το τμήμα στην βόρεια πλευρά είναι και το πιο υπερυψωμένο του Λουμπαντούν, 60 μετρά ψηλότερα από τις όχθες των ποταμών που το περιβάλλουν. Ακριβώς απέναντι, στο βορειοδυτικό άκρο, μετά από έναν υπερυψωμένο διάδρομο όπου έχει φυτρώσει χορτάρι βρίσκεται το Δυτικό Γήπεδο. Περνάω δίπλα από τον διάδρομο, στην Μεγάλη Πλατεία ή Πλατεία-5. Η διάταξη του χώρου και το εμβαδόν καθιστούν πιθανή την εκδοχή ότι εδώ πουλούσαν τα προϊόντα τους οι αγρότες. Το εύλογο ερώτημα όμως που τίθεται από άλλους συνίσταται στο πόσο πιθανό θα ήταν να ανεβαίνουν έμποροι και αγοραστές σε έναν λόφο για αγοράζουν και να πωλήσουν. Από εκεί κατευθύνομαι προς το δυτικότερο άκρο, την Πλατεία των Πεταλούδων ή Πλατεία-7. Από τα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν οι αρχαιολόγοι συμπεραίνουν πως κάποια από αυτά προέρχονται από τουλάχιστον μία κατοικία. Περνώντας τρία ερειπωμένα κτίσματα φθάνω στο πέμπτο κατά σειρά σημαντικό σημείο του αρχαιολογικού χώρου, την Πλατεία του Ιερού Βωμού. Η ιερότητα του χώρου δεν αποκλείει το μακάβριο στοιχείο. Κάθε άλλο, αφού πιστεύεται ότι εδώ τελούνταν ανθρωποθυσίες. Εκτός από την ιερή και την μακάβρια όψη της, αυτή εδώ η τετράγωνη υπερυψωμένη πλατφόρμα – βωμός στην μέση μιας ευρείας έκτασης πλατεία καταπράσινη από το γρασίδι, έχει και την μυστήρια, αφού σε αυτό το σημείο λέγεται ότι βρέθηκε το κρυστάλλινο κρανίο.
Τελευταίο σημείο που επισκέπτομαι είναι το Μεγάλο Γήπεδο όπως ονομάζεται. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε καμία άλλη τοποθεσία των Μάγια δεν έχουν βρεθεί τρία γήπεδα. Εδώ όχι μόνο έπαιζαν ποδόσφαιρο με μια μπάλλα από καουτσούκ βάρους 3 με 4 κιλών, άθλημα που τους ψυχαγωγούσε ήδη πριν από 3.000 χρόνια, αλλά και τιμούσαν θρησκευτικές παραδόσεις, αφού οι δύο ομάδες συμβόλιζαν την πάλη του φωτός με το σκότος. Η κυρίαρχη θεωρία θέλει μετά το τέλος του αγώνα, να αποκεφαλίζεται ο αρχηγός της νικήτριας ομάδας κάτι που δεν εθεωρείτο «τιμωρία» αλλά τιμή. Πιστευόταν δηλαδή πως το θύμα της ανθρωποθυσίας θεοποιείτο. Έτσι εξηγούν αρχαιολόγοι παραστάσεις που δείχνουν την στιγμή του αποκεφαλισμού να ξεπηδά από το κομμένο κεφάλι ένα ζεύγος φιδιών που συμβολίζουν τον θεό Κουκουλκάν, του Φτερωτού Όφεως, αφού «κουκ» στα Γιουκατεκανή που που μιλούσαν στο Γιουκατάν του Μεξικού και το βόρειο Μπελίζ, σημαίνει φτερό, «κουκούλ» φτερωτό και «καν» φίδι. Δεν είναι όμως μόνο τα τρία γήπεδα ή το κρυστάλλινο κρανίο που καθιστούν το Λουμπαντούν τόσο ξεχωριστό. Είναι ακόμη είναι η αρχιτεκτονική του, με τα μεγάλα σε όγκο κτήρια σε σύγκριση με την έκτασή του και η παντελής έλλειψη στηλών. Όσο για την ρυμοτομία του, αυτή ακολουθεί τον κανόνα που θέλει έναν κεντρικό τετράγωνο υπαίθριο χώρο γύρω από τον οποίο έχουν κτιστεί οι κατοικίες και τα θρησκευτικά, τελετουργικά και ιερά κτήρια.
Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και οι δύο πυραμίδες, τις οποίες συναντώ επιστρέφοντας στο σημείο εισόδου – εξόδου του αρχαιολογικού χώρου, οι οποίες έχουν μερικώς ανασκαφεί.

Εντυπώσεις, σκέψεις, πληροφορίες και θεωρίες συχνά αντιφατικές δίνουν τροφή στην φαντασία. Τι ρόλο μπορεί να διαδραμάτιζε το Λουμπαντούν στον κόσμο των Μάγια; Το υπερυψωμένο έδαφος σημαίνει πως ήταν μια Ακρόπολη; Είχε στρατηγικό αμυντικό χαρακτήρα ή ήταν εμπορικός κόμβος; Ποιοί ήταν αυτοί οι τεχνίτες που κατεργάζονταν με τόση μαεστρία τον ψαμμίτη και τον ασβεστόλιθο κόβοντάς τους με ειδική πέτρα ώστε να συναρμολογούν τα τούβλα στις στρογγυλεμένες γωνίες των κτηρίων χωρίς να χρειάζονται λάσπη, μόνοι αυτοί στον κόσμο των Μάγια; Τι μας επιφυλάσσει το τμήμα του Λουμπαντούν, και που είναι το μεγαλύτερο, το οποίο δεν έχει ανασκαφεί; Τι παριστάνουν και τι λειτουργία είχαν οδηγήσει οι πήλινες μικροσκοπικές φιγούρες που ανακαλύφθηκαν; Ή τα ειδώλια που σφυρίζουν,οι μυλόπετρες «μετάτες» και τα γουδοχέρια τα «μάνος» που εκτός από την οικιακή χρήση τους αποτελούσαν και κτερίσματα; Γιατί επελέγη ένα τεχνητά ανυψωμένο έδαφος ανάμεσα σε δύο ποτάμια, τον Κολούμπια και τον Ρίο Γκράντε, για να χτιστεί η πόλη; Ποιά ήταν η οικονομική, πολιτική, στρατιωτική και θρησκευτική σημασία της; Ήταν τελικά ένα διοικητικό και εμπορικό κέντρο με θρησκευτική έδρα το γειτονικό Νιμ Λι Πούνιτ; Γιατί δεν βρέθηκαν επιγραφικές στήλες; Και βέβαια, τι κρύβει το μυστήριο του Κρυστάλλινου Κρανίου; Με τα ερωτήματα αυτά στην σκέψη παίρνω τον δρόμο της επιστροφής.