Εισερχόμενος στον ναό σκύβω υποχρεωτικά καθώς η πέτρινη θύρα είναι αρκετά χαμηλή για το ανάστημα ενός μέσου ανθρώπου. Αυτός είναι και ο λόγος που ονομάζεται «Θύρα της Ταπεινότητος». Όπως συμβαίνει και με τον ναό της Αναστάσεως 9,5 χιλιόμετρα βορειότερα, έτσι και εδώ έχει θεσπιστεί το ιδιότυπο ιδιοκτησιακό καθεστώς πολλαπλής υπαγωγής του ναού σε τρεις εκκλησίες, την Ελληνορθόδοξη, την Αρμενική Αποστολική και τη Ρωμαιοκαθολική, με τη Συριακή και την Κοπτική να διατηρούν έναν περιορισμένο αριθμό δικαιωμάτων. Η πολλαπλή αυτή υπαγωγή γίνεται αισθητή με το που εισέρχομαι στον ναό, καθώς αριστερά βρίσκεται το ιερό των Αρμενίων και δεξιά των Ελληνορθοδόξων.

Παρατηρώντας την εκκλησία, χρώματα και αναλογίες μου φαίνονται ταιριαστά με το περιβάλλον. Κάτι που δεν είναι εύκολο να το πετύχει κάποιος όταν μεταφέρει μπαρόκ αρχιτεκτονική σε ένα «ινδιάνικο» τοπίο. Την προσοχή μου τραβούν τρεις κύκλοι στην πρόσοψη. Στο κέντρο έχει τοποθετηθεί η καρδιά του Ιησού και στα δεξιά και τα αριστερά καρφιά, μια σκάλα, ξύλο, μαστίγιο και δόρυ, τα οποία παραπέμπουν στη Σταύρωση. Οι τρεις κύκλοι διαχωρίζονται από ρωμαϊκούς κίονες που μοιάζουν, χωρίς να είναι πραγματικά, «σολομωνικοί στύλοι» έτσι όπως έχουν σκαλιστεί έλικες.

Θρύλοι και παραδόσεις θέλουν να φιλοξενείται εδώ ο «άρραφος χιτών» που φορούσε ο Χριστός κατά την σταύρωση. Σύμφωνα με γεωργιανά κείμενα, ένας Εβραίος της Γεωργίας, ο Ηλίας, αγόρασε τον χιτώνα από Ρωμαίο στρατιώτη στον Γολγοθά και τον έφερε στην πατρίδα του. Λέγεται ότι φυλάσσεται στο κιβούρι του 17ου αιώνα που βρίσκεται εδώ στον καθεδρικό, μαζί με την ενταφιασθείσα Αγία Σιδωνία, την αδελφή του Ηλία, η οποία πέθανε από συγκίνηση μόλις άγγιξε τον χιτώνα. Η αρχιτεκτονική του τετράκογχου Τζβάρι απετέλεσε πρότυπο ανέγερσης πλήθους εκκλησιών σε Γεωργία και Αρμενία. Η μονή είναι εντυπωσιακή από πάσης απόψεως, καθώς διατηρείται αναλλοίωτη επί 15 αιώνες, προσφέροντας από τα 656 μέτρα ύψος εκπληκτική πανοραμική θέα της συμβολής των ποταμών Μτκβάρι και Αράγκβι, με τα υλικά, τα χρώματα και το ύφος της να δένουν αρμονικά με το περιβάλλον Εντυπωσιακές είναι και οι αποκατασταθείες επιτοίχιες αγιογραφίες που απεικονίζουν αστρολογικούς συμβολισμούς και το Θηρίο της Αποκάλυψης.

Αφήνοντας τη νέα πόλη της κροατικής πρωτεύουσας για την παλαιά πόλη του Ζάγκρεμπ, περνώ από την περίφημη Καμενίτα Βράτα, μοναδικό τμήμα των τειχών της παλαιάς πόλης που διασώζεται. Η πύλη σχηματίζει στοά, στο εσωτερικό της οποίας δεσπόζει ένας επιτοίχιος βωμός. Κόσμος περνά και ανάβει κεριά μπροστά του. Άνθη λευκά, ροζ, κόκκινα, κίτρινα, προσφέρονται στην εικόνα της Παναγίας, η οποία απεικονίζεται πάνω σε χρυσή κοίλη ημισέληνο έχοντας τον Χριστό στο δεξί να κρατά μια υδρόγειο, και ένα σκήπτρο στο αριστερό χέρι. Αμφότεροι φέρουν χρυσό στέμμα με μικροσκοπικά πετράδια, που προστέθηκαν το 1931, στα 200 χρόνια από την πυρκαγιά.

Με τη σωτηρία της Μάλτας, στην Ευρώπη θα επικρατήσει ενθουσιασμός, ενώ πολλά χρόνια αργότερα ο Βολταίρος θα τη χαρακτηρίσει ως το σημαντικότερο ιστορικό γεγονός. Στον απόηχο της πολιορκίας, ο Χριστόφορος Μάρλοου θα γράψει 25 χρόνια αργότερα τον «Εβραίο της Μάλτας» και αργότερα ο Ουόλτερ Σκοτ την «Πολιορκία της Μάλτας». Εξίμισι μήνες μετά τη νίκη των Ιπποτών του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου επί των Οθωμανών εισβολέων τοποθετείται σε ειδική θρησκευτική τελετή ο θεμέλιος λίθος του ναού, ο οποίος θα μνημονεύει τη σωτηρία των Μαλτέζων από τους επιδρομείς. Η εκκλησία θα αφιερωθεί στη Γέννηση της Θεοτόκου και μια ομώνυμη αγιογραφία θα φιλοτεχνηθεί πίσω από τον κύριο βωμό.

Η βαταντάγκε (με τον όρο αυτό περιγράφονται οι χαρακτηριστικές κυκλοτερείς κιονοστοιχίες οι οποίες περιβάλλουν τις κατά κανόνα στρογγυλές στη βάση τους στούπες και που με τη σειρά τους περιέχουν βουδιστικά ιερά κειμήλια και λείψανα) της πρωτεύουσας Πολονναρούβα κατασκευάστηκε κατ’ άλλους ιστορικούς και αρχαιολόγους επί βασιλείας του Παρακραμαμπάχου Α’ (1123-1186) με στόχο να φιλοξενηθεί σε αυτήν το δόντι του Βούδα, ενώ κατ’ άλλους επί βασιλείας Νισσάνκα Μάλλα, για να διαφυλαχθεί σε αυτήν το μπωλ στο οποίο μάζευε προσφορές από τους μαθητές, ακόλουθους και πιστούς του, από το οποίο και έτρωγε, ο Βούδας. Πρόκειται για την καλύτερα διατηρημένη βαταντάγκε σε ολόκληρη τη Σρι Λάνκα, καθώς η αρχαιολογική σκαπάνη την έφερε στο φως, μετά από αιώνες ερήμωσης, το 1903.

Έπειτα από 10 – 15 λεπτά περπάτημα από το κέντρο της πόλης, αρκετά ευχάριστη στο τελευταίο τμήμα της διαδρομής με τον ήσυχο δενδρόφυτο δρόμο, φθάνω στον σταθμό και κατευθύνομαι προς την έξοδο για τις δύο πλατφόρμες του. Δεν φαίνεται ψυχή. Λογικό άλλωστε, καθώς η κίνηση είναι ιδιαίτερα αραιή. Μόλις μια αμαξοστοιχία ημερησίως αναχωρεί για Οδησσό και μία για Κισινάου. Μισή ώρα μετά το μεσημέρι, είναι προφανώς πολύ νωρίς ακόμη για την αναχώρηση προς Κισινάου σε οκτώμισι ώρες και αρκετά αργά από την άφιξή του από τη μολδαβική πρωτεύουσα λίγες ώρες νωρίτερα. Όπως επίσης είναι αργά για το τρένο που φεύγει Σαββατοκύριακα προς Ουκρανία αλλά και νωρίς για αυτό που έρχεται σε δεκατρείς ώρες από Κισινάου με προορισμό το Κίεβο.

Προχωρώντας στο υπόγειο δίκτυο εμπλουτίζω τις γνώσεις μου για το πώς ήταν η παλαιά πόλη. Βλέπω σπηλιές, διαδρόμους και κάποια μπαλκόνια με θέα στο ποτάμι που λαξεύτηκαν ή ανοίχτηκαν με εκρήξεις στον βράχο. Από κάποια παράθυρα, κανόνια «σημαδεύουν» τα σημεία από όπου επετίθεντο αιώνες πριν οι επίδοξοι κατακτητές. Η δροσιά είναι ευχάριστη και η θέα εξαίσια δίνοντάς μου την ευκαιρία να παρατηρήσω άνετα το χαρακτηριστικό παράδειγμα στρατιωτικής αρχιτεκτονικής προηγούμενων αιώνων. Η διάταξη είναι δαιδαλώδης σε κάποια σημεία και δεν είναι καθόλου δύσκολο να χαθείς, όπως είναι και τεράστιο, αφού σχεδιάστηκε για να υποδεχτεί χιλιάδες στρατιώτες, ιππείς, άλογα, τεχνίτες, μαγείρους, εργαστήρια, αποθήκες, ακόμη και σφαγεία, ενώ τον 20ό αιώνα τούνελ και σπηλιές χρησίμευσαν ως καταφύγιο 35.000 Λουξεμβούργιων από αεροπορικές επιδρομές.