Η 55χρονη περιπέτεια του «σκανδαλιστικού Σιντριβανιού του Ηλίου

Χειμώνας 1763. Ένα κοινωνικοοικονομικό φαινόμενο γεννιέται που θα ακούει στο όνομα «τουρισμός». Όπως έχουμε στο Ηνωμένο Βασίλειο τον θεσμό του «social season» ή απλώς «season», όπου κάθε άνοιξη και καλοκαίρι η βρετανική ελίτ διοργανώνει στο Λονδίνο χορούς, εσπερίδες, πάρτυ, δείπνους και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, έτσι και στην Νίκαια του Βασιλείου της Σαρδηνίας και μετέπειτα της Γαλλίας,  εμφανίζεται η αντίστοιχη «societé hivernale».
Πρόκειται για μια κλειστή κοινωνία αριστοκρατών οι οποίοι περνούν με ανάλογες κοινωνικές εκδηλώσεις τον χειμώνα. Επίκεντρο της «χειμερινής κοινότητας» είναι μια πόλη η οποία γεωγραφικά και κλιματολογικά προσφέρεται για κάτι τέτοιο, η Νίκαια.

Ασθενικοί Άγγλοι ευγενείς ταξιδεύουν μαζικά στην Νίκαια όπου ο ήλιος και η ζέστη τους βοηθούν να ξανανιώσουν. Χάρη στον ευρύ κοινωνικό τους περίγυρο με την ανάλογη οικονομική επιφάνεια, καταφθάνουν μαζικά όχι μόνο ασθενικές κράσεις αλλά και απολύτως υγιείς Άγγλοι. Έτσι, αυτόν τον χειμώνα γεννιέται στην Νίκαια  της Γαλλίας  το φαινόμενο του μαζικού τουρισμού το οποίο θα ενταθεί όταν το 1766 o Τομπάιας Σμόλλετ θα εκδώσει το «Travels through France and Italy» όπου περιγράφει το ταξίδι του μεταξύ 1763 και 1765 με ορμητήριο την Νίκαια, το οποίο θα γίνει αμέσως best seller στην Βρετανία. Το φαινόμενο θα περιγράψει δύο αιώνες αργότερα το Θεώρημα του Κοέν πάνω στην κοινωνιολογία του διεθνούς τουρισμού, όπου «ομογενείς κοινότητες», εν προκειμένω υπήκοοι διαφορετικών χωρών με συνδετικό κρίκο την ανώτερη κοινωνική και εισοδηματική τους θέση, συναπαρτίζουν μια διεθνή ομάδα με όμοια συμπεριφορά, όπως το ετήσιο ραντεβού τον χειμώνα στην Νίκαια, συνήθεια η οποία θα διαρκέσει ως το 1936. Με το μεταπολεμικό δε άνοιγμα των ταξιδιών  στον ευρύτερο πληθυσμό, θα οδηγήσει στον μαζικό τουρισμό και σε άλλους προορισμούς, από Καραϊβική μέχρι Ινδικό.

1903. Ο γεννημένος στην Νίκαια, όταν ακόμη αυτή υπαγόταν στο βασίλειο της Κορσικής, 49χρονος Οξιτανός ποιητής Μενικά Ροντεγύ, συνθέτει το A «la mieu bella Nissa» που τρία χρόνια επανατιτλοφορείται ως «Nissa La Bella» που στην νικαϊκή υποδιάλεκτο της οξιτανικής σημαίνει «Όμορφη Νίκαια» και γίνεται ανεπίσημος ύμνος της πόλεως. Οι δε στίχοι «La tieu mar d’azur, Lo tieu cièl pur» τροφοδοτούν τον μύθο του ξάστερου ουρανού και των γαλανών νερών της.

1956. Στην Πλατεία Μασενά, την κεντρικότερη της Νίκαιας, αποκαλύπτεται το Φοντέιν ντυ Σολέιγ, το Σιντριβάνι του Ηλίου. Ο 67χρονος Παριζιάνος δημιουργός του, Αλφρέντ Ζοανό, της γενιάς των «artistes du feu», των καλλιτεχνών που πολέμησαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έλαβε με τον Ραιημόν Ντελαμάρ  το πρώτο βραβείο γλυπτικής στην Ρώμη αμέσως μόλις επέστρεψε από το μέτωπο το 1919. Είναι καθηγητής στην Σχολή Καλών Τεχνών, έχει φιλοτεχνήσει ανάγλυφα και γλυπτά που κοσμούν από το Τόκυο μέχρι τη Νέα Υόρκη, ανήκοντας σε έναν κύκλο ονομαστών καλλιτεχνών της εποχής. Τίποτε δεν προδικάζει την γελοιοποίηση που θα δεχτεί το Σιντριβάνι του Ηλίου.

Το λευκό μαρμάρινο κεντρικό άγαλμα του σιντριβανιού παριστάνει τον Απόλλωνα, επιλογή καθόλου τυχαία. Πρόκειται για τον Θεό του Ήλιου και του Φωτός που ανέδειξαν την Νίκαια στην πρώτη πόλη παγκοσμίως που προσήλκυσε τον μαζικό τουρισμό. Γύρω από τον Απόλλωνα έχουν τοποθετηθεί πέντε μπρούτζινα αγάλματα, Γαία, Άρης, Ερμής, Κρόνος και Αφροδίτη.

Κατασκευάστηκαν μεταξύ 1935 και 1937 αλλά δεν πρόλαβαν να στηθούν λόγω του πολέμου. Ομολογουμένως, πρόκειται για αριστούργημα, προϊόν πολλής δουλειάς, φαντασίας, επιδεξιότητος, υψηλής αισθητικής και γνώσεως των συμβόλων. 

Η πρώτη γελοιοποίηση έρχεται με την ονομασία «τετράιππο» που δίνουν οι κάτοικοι στον Απόλλωνα. Αντί ο Ζοανό να δημιουργήσει το ηλιακό άρμα που σέρνουν 4 άλογα, προτίμησε να σμικρύνει τα άλογα τοποθετώντας τα ως διακόσμηση στο στέμμα του Απόλλωνος.

Αυτό που δεν είχε φανταστεί είναι πως το δημιούργημά του θα θύμιζε στους περαστικούς την διαφήμιση του Κατρ Σεβώ που είχε βγάλει τον Αύγουστο του 1947 και θα εξακολουθούσε να παραγάγει έως τον Ιούλιο του 1961 η Ρενώ, το πρώτο γαλλικό αυτοκίνητο με πάνω από ένα εκατομμύριο πωλήσεις. Το παρατσούκλι του «Renault 4CV» με την χαρακτηριστική «Portière antagoniste», την «Θύρα αυτοκτονίας» που λένε οι Άγγλοι επειδή ανοίγει ανάποδα όπως είναι αρθρωτή στο πίσω μέρος και όχι στο μπροστινό, θεωρούμενη λιγότερο ασφαλής από μπροστινές πόρτες εμπρόσθια αρθρωτές, είναι «τετράιππο», από την «τετραπλή ιπποδύναμη» που αναφέρει η διαφήμιση.

Αμέσως μετά προκύπτει και δεύτερο, σοβαρότερο πρόβλημα. Συντηρητικοί γυναικείοι σύλλογοι διαμαρτύρονται στον δήμο πως τις σκανδαλίζει η θέα του ανατομικά «προικισμένου» γυμνού αγάλματος του Απόλλωνος. Έτσι, ο Ζοανό με σφυρί και σκαρπέλο και δίνει μικρότερες διαστάσεις στον «ανδρισμό» του αγάλματος. Με το σούσουρο των μεγαλύτερων και τα χοντροκομμένα καλαμπούρια των νεώτερων, η γελοιοποίηση αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις. Το «τετράιππο» αποκαλείται τώρα, «La Vierge», «Παρθένα», ακριβώς λόγω της «χειρουργικής» σμικρύνσεως που υπέστη.

Ούτε όμως αυτή η επέμβαση ικανοποιεί την καθολική Ένωση Γυναικείας Αρετής. Τα μέλη της επιμένουν ότι δεν δεν θέλουν καν να βλέπουν ανδρικό γυμνό. Έτσι, την δεκαετία του 1970 το σιντριβάνι ξηλώνεται.

2007. Κάνοντας ρεπορτάζ για τις εγκαταστάσεις ύδρευσης της πόλεως, ένας  δημοσιογράφος ανακαλύπτει σε αυτές το σιντριβάνι με τα μπρούτζινα αγάλματα. Το μαρμάρινο άγαλμα του Απόλλωνος, μεταφέρθηκε αρχικώς στο αίθριο του δημαρχείου και από εκεί, καθώς το ίδιο σεμνότυφες αποδείχθηκαν και οι δημοτικές υπάλληλοι, στο χωρητικότητος 8.000 θέσεων γήπεδο Σαρλ Ερμάνν. Δημοσιεύει την ιστορία του σιντριβανιού η οποία μετά από τρεις δεκαετίες έχει ξεχαστεί. Το δημοσίευμα γνωρίζει τεράστια επιτυχία οπότε το σιντριβάνι ξαναστήνεται στην αρχική του θέση, μόνο όμως με τα 5 μπρούτζινα αγάλματα.

Τελικώς, το 2011 μετά από ανακαίνιση αξίας 90.000 ευρώ, επιστρέφει στην αρχική του θέση και ο Απόλλων που με ύψος 7 μέτρων επιβλέπει την πλατεία Μασενά και τους περαστικούς.

Σάββατο 10 Μαρτίου 2018. Φθάνοντας στη Νίκαια ερχόμενος από Μασσαλία, επισκέπτομαι το κέντρο της πόλεως. Όπως είναι φυσικό, περνώ από την κεντρική πλατεία ερχόμενος από την Λεωφόρο Ζαν Μεντεσέν, ονομασία προς τιμήν του δημάρχου που εγκαινίασε το σιντριβάνι. Ο γιός του, Ζακ Μεντεσέν, τον διαδέχθηκε στην δημαρχία το 1966 και διετέλεσε δήμαρχος ως το 1990. Πατέρας και γιος, οι οποίοι κατηγορήθηκαν ο πρώτος για συνεργασία με το καθεστώς Βισύ και ο δεύτερος για διαφθορά, διετέλεσαν δήμαρχοι σε διάρκεια 43 χρόνων. Στο σημείο όπου η Μασενά εφάπτεται της παλαιάς πόλης, δεσπόζει το βάρους 7 τόνων νεοκλασσικό Σιντριβάνι του Απόλλωνος.

Ο θεός του ήλιου δικαιώθηκε. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλεως όντας σημείο συναντήσεων, μπροστά από το κατάστημα της τοπικής ποδοσφαιρικής ομάδος, OGC Nice, σε ένα από τα κοσμικότερα μέρη της Κοτ ντ’Αζύρ. Καθώς μάλιστα περιστοιχίζεται απο εντυπωσιακά κοκκινόχρωμα κτήρια και με το τραμ να περνά, φωτογραφίες και σέλφι δίνουν και παίρνουν.