Στην συνοικία των άγνωστης προέλευσης τουρκογενών μελετητών της Τορά

1397. Ο Μέγας Δούκας της Λιθουανίας Βιτάουτας καταλαμβάνει εδάφη Τατάρων στην Κριμαία επεκτείνοντας το βασίλειό του από Βαλτική μέχρι Εύξεινο. Επιστρέφοντας στην de facto πρωτεύουσα του βασιλείου, το Τρακάι, φέρνει μαζί Τατάρους και 383 οικογένειες Καραϊτών.

Οι Καραΐτες θα στελεχώσουν την αυλή του με μεταφραστές, γιατρούς και λογιστές και, με βάση τον θρύλο, με σωματοφύλακες και εξ απορρήτων συμβούλους στις μηχανορραφίες του. Αμέσως θα αποκτήσουν προνόμια. Καθόλου παράξενο, καθώς ήδη από τις 24 Ιουνίου 1388 ο Βιτάουτας, δούκας ακόμη του Τρακάι, είχε χορηγήσει προνόμια στους Εβραίους της πόλης, τρόπον τινά ομόθρησκους των Καραϊτών.

Έτσι αρχίζει μια αρχιτεκτονική παράδοση αιώνων στη συνοικία των Καραϊτών του Τρακάι. Οι κατοικίες τους έχουν τρία παράθυρα στην πρόσοψη.  Ένα για τον Θεό, ένα για την οικογένεια, ένα για τον Βιτάουτας.

Η καταγωγή των Καραϊτών είναι απροσδιόριστη και διχάζει τους εθνολόγους. Κάποιοι τους θέλουν αποσχισθέντες Ιουδαίους που έφθασαν τον 8ο αιώνα στην κυριαρχούμενη από τους Χαζάρους Κριμαία, στους οποίους κήρυξαν αρχικώς τη θρησκεία τους και ακολούθως στους Κιπτσάκους, τουρκικό φύλο που ξεκίνησε τον 9ο αιώνα από τα δυτικά σύνορα της Κίνας και έφθασε τον 10ο στην Κριμαία. Για άλλους κατάγονται από τους Χαζάρους, από τους Κιπτσάκους, από τους οποίους πήραν πολλά γλωσσικά στοιχεία, ή από τους Κουμάνους.

Όπως πάντως αυτοπροσδιορίζονται, δεν έχουν φυλετική σχέση με τους Ιουδαίους της Παλαιστίνης, αλλά με τουρκικά φύλα. Αυτό βέβαια μπορεί να υποκρύπτει σκοπιμότητα για να αποφύγουν τις συνέπειες των αντισημιτικών θεωριών που διακινούνταν τον 19ο αιώνα στην ανατολική Ευρώπη. Αυτός ο διαχωρισμός ήταν που τους γλίτωσε και από το Ολοκαύτωμα. Ο μακραίωνος αυστηρός κανόνας της απόκτησης «καραΐμ», θρησκευτικής και πολιτισμικής ταυτότητας, ήταν να κατάγεται κάποιος από πατέρα και μητέρα Καραΐτες, επιβάλλοντας ενδογαμίες, αν και πλέον είναι ελαστικότερος.

Σήμερα έχουν απομείνει φυλετικά 2.500 Καραΐτες παγκοσμίως, με τους 700 στην Κριμαία. Αν συνυπολογιστούν οι Καραΐτες στο θρήσκευμα, φθάνουν τους 45.000, με τη συντριπτική πλειονότητα στο Ισραήλ, όπου αναγνωρίζονται ως παρακλάδι του εβραϊσμού. Εάν πάντως θέλει να δει κάποιος μια αντιπροσωπευτική καραϊτική κοινότητα, προσφορότερη επιλογή είναι το Τρακάι.

Δευτέρα 19 Αυγούστου 2013. Η διαδρομή από Βίλνιους για Τρακάι με λεωφορείο διαρκεί μισή ώρα. Στο τέρμα μια πινακίδα απεικονίζει τον χάρτη με τα τουριστικά αξιοθέατα. Τα «Lankyntinos Vietos», δηλαδή τα «Μέρη για επίσκεψη», είναι δέκα. Μαζί με τα δύο κάστρα, τις εκκλησίες Εισοδίων και Γεννήσεως της Θεοτόκου ή το παλαιό Ρωσικό Αυτοκρατορικό Ταχυδρομείο, είναι μαρκαρισμένα με τους αριθμούς 7 και 8 στο 22 και στο 30 της Οδού Καραΐμου, το Εθνογραφικό Μουσείο Καραϊτών και η Κενεσέτ, ο Ευκτήριος Οίκος τους, ξύλινο κτήριο του 18ου αιώνα που ανακατασκευάστηκε τον 19ο.

Μου κάνει εντύπωση η αναγραφή στα αγγλικά του ευκτήριου οίκου ως «Kenesset». Ήξερα πως στη γλώσσα των Καραϊτών προφέρεται «Κενέσα», πάντως έτσι καθίσταται αμέσως αντιληπτή και στον αδαή η συγγένεια των λέξεων «Κενέσα» και «Κνεσέτ». Μπέιτ Κνεσέτ είναι στα εβραϊκά η συναγωγή, ενώ ως «Κνεσέτ» είναι παγκοσμίως γνωστό το ισραηλινό κοινοβούλιο, όπως κατ’ αντιστοιχίαν στα ελληνικά η «εκκλησία» σημαίνει ναός, ενώ στην αρχαιότητα σήμαινε και τη συνέλευση των δημοτών.

Διαβάζω την επιγραφή ενός εστιατορίου: «Karaimu Tautiniu Patiekalu Restoranas Üviu Karaj Asamachlarnyn», ήτοι παραδοσιακό εστιατόριο καραΐτικης κουζίνας. Και από κάτω με μεγάλα γράμματα «Kybynlar», ένα εθνικό πιάτο των Καραϊτών, κρεατόπιτα με βάση αρνίσιο μπούτι και σπάλα και παρασκευασμένο με αλεύρι, κρεμμύδι, δυόσμο, φύλλα δάφνης, κύμινο και κορίανδρο.  Όσο δε για την αφαιρετικού σχεδιασμού φιγούρα του μάγειρα στην ταμπέλα, περισσότερο φέρνει σε Τούρκο παρά σε Λιθουανό.

Άλλο δημοφιλές πιάτο εδώ είναι το σασλίκ, το διάσημο από τη Μογγολία μέχρι την Τουρκία και από το Πακιστάν μέχρι το Μαρόκο σουβλιστό κρέας. Επίσης, επτά εβδομάδες μετά το Πεσάχ, τρώνε τον κατκλαμά, είδος τυρόπιτας με τέσσερα στρώματα ζυμαριού και τρία τυριού, για τις επτά εβδομάδες.

Λίγο αργότερα, στο μουσείο του κυριότερου αξιοθέατου της πόλης, του πέτρινου κάστρου στην λίμνη Γκαλβέ, θα δω εκθέματα σε σχέση με τους Καραΐτες, όπως ενδυμασίες τους, δείγμα πως αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της λιθουανικής πόλης των 5.000 κατοίκων.