Το σιντριβάνι – καταρράκτης και στο βάθος ο οβελίσκος της Plaza Francia, στην Αλταμίρα του Καράκας

Μάρτιος 2006. Τελευταίος μου σταθμός, σε ένα ταξίδι που ξεκίνησε τον Ιανουάριο από την Καραϊβική και συνεχίστηκε μέχρι τον Ειρηνικό, είναι για 4 ημέρες το Καράκας. Θα προτιμούσα βέβαια να περνούσα αυτές τις ημέρες με το να καθίσω παραπάνω σε κάποιο από τα μέρη που επισκέφθηκα ως τώρα. Μετά από δύο συναρπαστικούς μήνες με βαρκάδες στους παραποτάμους του Ορινόκου, με μονοκινητήρια πάνω από καταρράκτες, με λεωφορεία σε ορεινά χωριά του Εκουαδόρ και με ατελείωτες βόλτες σε παραλιακές πόλεις της Κολομβίας, η ιδέα να περάσω 4 ημέρες σε μια πόλη των 5 εκατομμυρίων κατοίκων που δεν θεωρείται και η ομορφότερη στην Λατινική Αμερική, δεν με ενθουσίασε.  Ήταν όμως η μοναδική μου επιλογή καθώς δεν υπήρχαν εισιτήρια για τις τελευταίες ημέρες του ταξιδιού μου και θα έπρεπε να μπω στην διαδικασία να αλλάξω τα εισιτήρια επιστροφής. Έτσι, επέστρεψα στο Καράκας που ήταν και ο πρώτος μου σταθμός ερχόμενος από Μιλάνο, με την πτήση Κίτο – Γκουαγιακίλ – Καράκας με την αεροπορική εταιρεία Σάντα Μπάρμπαρα. Το αστείο είναι ότι στις ουκ ολίγες πτήσεις που χρησιμοποίησα αυτό το δίμηνο, έψαχνα διαρκώς εισιτήρια με αυτήν την εταιρεία, η οποία φημιζόταν για τα φθηνά ναύλα της, και πάντα μου έλεγαν πως μόλις είχαν τελειώσει. Με αποτέλεσμα να αρχίσω να αναρωτιέμαι μήπως και επρόκειτο για εταιρεία φάντασμα που να λειτουργεί με τις χαμηλές της τιμές στις βιτρίνες των γραφείων ταξιδιών ως «κράχτης» για τους τουρίστες.

Προσπαθώ πάντως να δω και την θετική πλευρά του πράγματος. Αφενός μου δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσω καλά μια μεγάλη πόλη, κάτι που μου φαίνεται εξίσου ενδιαφέρον με το να γνωρίσω μικρές πόλεις και χωριά με αποικιακό χρώμα ή πρωτόγονη φύση καθώς σε αυτήν χτυπά η καρδιά μιας χώρας. Αφετέρου, δεν θα μου κάνει κακό ένα πιο χαλαρό «αστικό»  πρόγραμμα με κοντινές μετακινήσεις με ταξί και μετρό, μετά από τις δεκάδες διαδρομές με φέρυ, βάρκες, αυτοκίνητα, μεγάλα επιβατικά αεροσκάφη, μικρά τετραθέσια αεροπλάνα, λεωφορεία, μικρά βαν σε πολύωρα ταξίδια, σε ολονύχτιες διαδρομές με ταλαιπωρία στα σύνορα. Στόχος, να περάσω αυτές τις τελευταίες ημέρες του ταξιδιού, γνωρίζοντας όσο καλύτερα μπορώ το Καράκας. Να επισκεφθώ το κέντρο και συνοικίες του, τα ακριβά προάστια και τις λαϊκές γειτονιές του, τα μέρη με  τα πιο γνωστά τουριστικά αξιοθέατα ασφαλώς, αλλά και περιοχές με πιο έντονο τα λαϊκό στοιχείο της καθημερινότητας.

Καθώς στο αρχικό πρόγραμμα θα έμενα το πολύ δύο ημέρες στο Καράκας,  δεν ήλθα όσο θα χρειαζόταν «διαβασμένος». Είχα υπόψη αναχωρώντας από Αθήνα να δω τις κυριότερες «τουριστικές ατραξιόν» όπως το δημαρχείο του 17ου αιώνα, το Καπιτώλιο, την πλατεία Μπολίβαρ, την πλατεία Βενεζουέλας, το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Σιμόν Μπολίβαρ και  3-4 ακόμη αξιοθέατα που είχα σημειώσει. Ευτυχώς όμως βρήκα εύκολα στο Κίτο ταξιδιωτικό οδηγό του Καράκας, τον οποίο μελέτησα χιαστί στο ξενοδοχείο και στο αεροπλάνο. Η πρώτη δουλειά που έκανα φθάνοντας στο διεθνές αεροδρόμιο Σιμόν Μπολίβαρ (το όνομα του Μπολίβαρ το συναντάς εδώ πιο συχνά και εκείνο του Κεμάλ Ατατούρκ στην Τουρκία) ήταν να βρω έναν καλό χάρτη για να μαρκάρω πάνω του τα σημεία που με ενδιαφέρουν και τις διαδρομές. Για να διαπιστώσω πως παρά το μέγεθος της πόλης, κοντά στα 5 εκατομμύρια με τα προάστια, δεν διαθέτει εν τέλει και πολλά αξιοθέατα, με τα κυριότερα να βρίσκονται συγκεντρωμένα σε μια μικρή σχετικά έκταση, πλην κανα δυο, κι αυτών όμως προσβάσιμων με το μετρό. Ευτυχώς που διαθέτουν κάρτες πολλαπλών διαδρομών που μου δίνουν την ευκαιρία να βάλω ταυτόχρονα και έναν φιλόδοξο στόχο: να δω μεν τα αξιοθέατα με την ησυχία μου και από εκεί και πέρα, να κατέβω σε όσο το δυνατόν περισσότερους, και γιατί όχι και σε όλους, καμια σαρανταριά στον αριθμό, σταθμούς του μετρό, κάτι που δεν έχω αξιωθεί ως τώρα σε καμία άλλη πόλη, ούτε καν στην Αθήνα. Το πρόγραμμα λέει πως κατεβαίνω σε κάθε σταθμό και αν βγαίνοντας από αυτόν, αν μου αρέσει η περιοχή, την περπατάω, με τον χάρτη ανά χείρας εννοείται και αν χρειαστεί  ρωτώντας περαστικούς. Αν πάλι δεν με εμπνέει, αρκεί μια σύντομη βόλτα, ίσα για να πάρω μια «μυρωδιά».

Με μπούσουλα τον χάρτη και τα σημειωμένα με στυλό μέσα σε κύκλο αξιοθέατα, η περιήγησή μου στην πόλη δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει παρά από την «Κόκκινη Γραμμή» όπως ονομάζεται η Γραμμή 1 του ηλικίας 23 ετών μετρό της πόλης.

Μετά από αρκετούς σταθμούς της Κόκκινης Γραμμής όπου κατέβηκα από τα ξημερώματα, (τα πρώτα βαγόνια ξεκινούν στις 05:30 το πρωί) να πάρω έστω μια μυρωδιά από κάθε μία συνοικία, φθάνω το μεσημέρι στον σταθμό «Αλταμίρα». Παρότι η Αλταμίρα είναι απλώς μια γειτονιά του δημοτικού διαμερίσματος Τσακάο, διαθέτει,όπως και το τελευταίο, τον δικό της σταθμό μετρό.

Αποφασίζω να αφιερώσω εδώ περισσότερο σε σχέση με τους προηγούμενους σταθμούς που κατέβηκα ως τώρα. Το μέρος αυτό μου είχε κινήσει την περιέργεια, καθώς στα τελευταία 4 χρόνια είχα δει στις εφημερίδες και στα δελτία ειδήσεων να γίνεται επανειλημμένα λόγος στο όνομά της, σε σχέση πάντα με ταραχές, διαδηλώσεις, επεισόδια, ακόμη και δολοφονίες διαδηλωτών. Η Αλταμίρα, στα βορειοανατολικά της πρωτεύουσας, όπως και άλλα ακόμη ανατολικά προάστια του Καράκας, θεωρείται προπύργιο της αντιπολίτευσης η οποία σταθερά ζητάει την πτώση του Ούγο Τσάβεζ. Εδώ σκοτώθηκαν την Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου 2002 από πυροβολισμούς 4 ενόπλων 3 διαδηλωτές και τραυματίσθηκαν άλλοι 19, κατά την διάρκεια της 4ης γενικής απεργίας εκείνης της χρονιάς, γνωστής ως «Paro Petrolero», την οποία είχαν οργανώσει η Ομοσπονδία Εργαζομένων Βενεζουέλας και η αντιπολίτευση. Στην ίδια πλατεία που σκοτώθηκαν οι διαδηλωτές το 2002, την Plaza Francia, σημειώθηκαν και στις 16 Αυγούστου 2004 ανάλογα γεγονότα, όταν διαδηλωτές της αντιπολίτευσης που διαμαρτύρονταν για νοθεία στο δημοψήφισμα περί της δυνατότητας επανεκλογής του προέδρου, δέχθηκαν πυρά, με αποτέλεσμα να υπάρξουν ένας νεκρός και 9 τραυματίες. Οι δράστες ταυτοποιήθηκαν από φωτογράφους του ΑΡ και του Reuters. Έτσι, συνελήφθησαν και φυλακίσθηκαν 4 άτομα.

Βγαίνοντας από το βαγόνι, πρώτη κίνηση που κάνω είναι να ανοίξω τον χάρτη να προσανατολιστώ: στα βόρεια της περιοχής βρίσκεται το εθνικό πάρκο El Ávila, στα νότια το Bello Campο και η Avenida Francisco de Miranda -αυτήν την αναγνώρισα αμέσως καθώς την περπάτησα και στον προηγούμενο σταθμό που είχα κατέβει, το Chacao και την είχα μαρκάρει με το στυλό στον χάρτη- στα δυτικά η συνοικία La Castellana και στα ανατολικά το Los Palos Grande.

Αφήνω την πλατφόρμα με τους πορτοκαλί τοίχους και κατευθύνομαι προς τις κυλιόμενες σκάλες, δίπλα στις οποίες επιγραφές με έντονα πράσινα γράμματα σε μαύρο φόντο γράφουν «Salida», μια χρήσιμη λέξη που πρέπει να ξέρει κάποιος ξένος στις ισπανόφωνες χώρες, αφού σημαίνει «Έξοδος». Ανεβαίνοντας, διαπιστώνω ότι ο σταθμός είναι σχετικά μοντέρνος αισθητικά, καθαρός και περιποιημένος, όπως και ότι έχει 11 εξόδους. Έχω να επιλέξω ανάμεσα στις δύο που με βάση τα ονόματά τους παρουσιάζουν και το περισσότερο ενδιαφέρον, αφού έχουν τις ονομασίες των κυριότερων αξιοθέατων: την Salida Plaza Francia από την πλευρά της Avenida Francisco de Miranda η οποία είναι μία από τις κυριότερες της πόλης και την Obelisco. Αυτές οι δύο βρίσκονται πολύ κοντά, η μία απέναντι από την άλλη. Βγαίνω από την  πρώτη και ανεβαίνοντας τις σκάλες εμφανίζεται ολόγυρα μία σειρά από  πανύψηλα κτίρια. Το πιο επιβλητικό από αυτά βρίσκεται στα δεξιά μου και είναι το ξενοδοχείο Four Seasons με τους 21 ορόφους και τον συνδυασμό καμπυλών και παραλληλόγραμμων σχημάτων. Είναι μοντέρνας αρχιτεκτονικής και με πρώτη ματιά, με τις ανισοϋψείς πτέρυγες, δίνει την εντύπωση πως πρόκειται για 3 διαφορετικά κτίρια. Την προσοχή μου ωστόσο αποσπά το θέαμα που έχω εμπρός μου: στο βάθος, ένας οβελίσκος που τον καταβρέχουν στην βάση του πολλά μικρά σιντριβάνια και μπροστά μου, ένα μεγαλύτερο σιντριβάνι σαν καταρράκτης όπου πέφτουν τα νερά μιας μικρής τεχνητής λίμνης. Οικογένειες με παιδιά, ζευγάρια και παρέες περπατούν αργά απολαμβάνοντας την δροσιά από τα νερά, το πράσινο και τα λουλούδια που είναι φυτεμένα γύρω από την πλατεία, ενώ παγωτατζήδες τριγυρνούν με το ποδήλατό τους ψάχνοντας για πελάτες. Ένα ελαφρό αεράκι κάνει τις 4 τρικολόρ, σε κίτρινο, μπλε και κόκκινο, σημαίες της χώρας δεξιά και αριστερά του οβελίσκου να κυματίζουν με φόντο θάμνους, φοίνικες, διάφορα άλλα δένδρα  και στο βάθος γκριζωπές πολυκατοικίες.

Περπατώντας  στην λεωφόρο, η οποία διαθέτει 8 λωρίδες κυκλοφορίας, από 4 για κάθε ρεύμα,  βλέπω παντού ολόγυρα πολυτελή εστιατόρια και ξενοδοχεία και γρήγορα αντιλαμβάνομαι πως πρόκειται για μία από τις ακριβότερες γειτονιές του Καράκας με αρκετά γραφεία, εμπορικά κέντρα, αλλά και ενδιαφέρουσες γκαλερί, κινηματογράφους, καθώς και πολυτελείς κατοικίες. Ανάμεσα στα πανύψηλα κτίρια με την πνιγηρή αίσθηση που προκαλούν με το ύψος τους και την εγγύτητα μεταξύ τους που δίνει την εντύπωση «δάσους», και που όλα, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων είναι στο χρώμα του λευκού, του γκρι και του καφέ, βρίσκεται μια μεγάλη οικιστική περιοχή με πολυτελή χαμηλά σπίτια και πολυκατοικίες που με προκαλεί να την περπατήσω. Εδώ τα πεζοδρόμια είναι κατάφυτα με δένδρα, τα ντεσιμπέλ κατά πολύ λιγότερα, οι κήποι, σχεδόν όλοι πίσω από μαντρότοιχους και κιγκλιδώματα προσεγμένοι, ο κόσμος περπατά αργά και ήρεμα, σε αρκετές περιπτώσεις ακόμη και στην μέση του δρόμου όπου η κίνηση είναι ελάχιστη, μια εικόνα εντελώς διαφορετική από εκείνην που έχει κάποιος στο μυαλό τους ακούγοντας για Καράκας και Βενεζουέλα.

Σχεδόν μια ώρα αργότερα, κατευθύνομαι ξανά στον σταθμό, προτού όμως πάρω το μετρό για την επόμενη διαδρομή κάνω μια βόλτα στην πλατεία, την δημοφιλή στους τουρίστες Plaza Francia όπως είναι η κανονική ονομασία της ή Plaza Altamira όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, καθώς αυτό ήταν το αρχικό όνομά της. Στη μέση αυτής της παραλληλόγραμμης πλατείας που πλαισιώνεται εκατέρωθεν από πρασινάδα και από δένδρα στα παρακείμενα πεζοδρόμια, ορθώνεται το σήμα κατατεθέν της που είναι ο ύψους 24 μέτρων περίφημος οβελίσκος της.

Η εξέλιξη της πλατείας κατοπτρίζει και την κοινωνικοοικονομική ιστορία της Βενεζουέλας από το μέσον του 20ου αιώνα ως σήμερα. Κατασκευάσθηκε σε μια «χρυσή εποχή» της χώρας, όταν οι Αμερικανοί (ενδεχομένως και από τον φόβο μιας ξαφνικής εθνικοποίησης, εν μέσω του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, των βρετανοαμερικανικής ιδιοκτησίας κοιτασμάτων μαύρου χρυσού, όπως είχε πράξει και το Μεξικό) και οι Βενεζουελάνοι συμφώνησαν να αυξηθεί το μερίδιο της Βενεζουέλας στα κέρδη από το πετρέλαιο στο 50 – 50. Αυτή η έξτρα εισροή εσόδων στον προϋπολογισμό της χώρας μπόρεσε να χρηματοδοτήσει τον εκσυγχρονισμό της και έργα υποδομών και εξωραϊσμού. Στο πλαίσιο του τελευταίου ανατέθηκε ο ανασχεδιασμός του Καράκας στον Luis Roche, πολύ γνωστό πολεδόμο της εποχής, ερασιτέχνη σκηνοθέτη του κινηματογράφου και πρέσβη της Βενεζουέλας στην Αργεντινή. Κατά την δεκαετία του 1940 σχεδίασε και έβαλε σε εφαρμογή την ανάπτυξη της πρωτεύουσας και κατ’ εξοχήν της ανατολικής πλευράς της πόλης. Αυτό το διαπίστωσα περπατώντας και στις γειτονιές Καστεγιάνα και Φλόριντα οι οποίες αισθητικά είναι πολύ πιο μπροστά από τις συνοικίες που είδα ως τώρα, φέροντας προφανώς την σφραγίδα του πολεοδόμου – πρέσβυ, όπως επίσης και η Αλταμίρα, η οποία παρότι εγκαινιάσθηκε στις 30 Ιουνίου 1577 δείχνει υπερσύγχρονη, με μοντέρνα κτίρια και μεγάλες λεωφόρους. Ο Roche ζήτησε το 1944 την άδεια της κυβέρνησης να κατασκευάσει τεράστιες λεωφόρους (ήδη από την δεκαετία του 1930 είχε εισηγηθεί την κατασκευή μεγάλων λεωφόρων, μεταξύ των οποίων και μία πλάτους 36 μέτρων, στα πρότυπα της πλάτους 70 μέτρων Avenue des Champs-Élysées του Παρισιού) και μια πλατεία στην περιοχή της οποίας ιδιοκτήτης ήταν ο ίδιος. Ζήτησε ακόμη την άδεια να κατασκευάσει και έναν οβελίσκο που να ξεπερνά σε ύψος τον καθεδρικό του Καράκας. Η πλατεία ολοκληρώθηκε από την εταιρεία Martin Hermanos, εγκαινιάσθηκε στις 11 Αυγούστου 1945, ονομάσθηκε αρχικά Plaza Altamira και στις 17 Ιανουαρίου 1967 οι κυβερνήσεις της Βενεζουέλας και της Γαλλίας υπέγραψαν συμφωνία για την μετονομασία της σε Plaza Francia, ενώ το 1975 η γαλλική κυβέρνηση εγκαινίασε αντίστοιχα την Plaza Venezuela.

Στην μέση της πλατείας ορθώνεται ο οβελίσκος που αποτελεί ένα από τα ορόσημα της πόλης και μπροστά του το τεράστιο, σαν καταρράκτης, σιντριβάνι. Μπορεί σε ύψος να υπολείπεται άλλων οβελίσκων της Νότιας Αμερικής, όπως λόγου χάριν του Σάο Πάολο, αλλά η τοποθεσία του είναι λιγότερο θορυβώδης, όπως για παράδειγμα του Μπουένος Άιρες ή ακόμη και του Μοντεβιδέο αν τον κοιτάξει κάποιος από τα νότια, καθώς στο βάθος σχηματίζεται φόντο από την κορυφογραμμή της Cordillera de la Costa Central (όπου βρίσκεται στα 2.765 μέτρα και το εθνικό πάρκο Ávila) η οποία χωρίζει το Καράκας από την θάλασσα.

Φωτογραφίζω το σιντριβάνι και αμέσως μετά κατευθύνομαι στην στάση του μετρό με τον χάρτη ανά χείρας για την επόμενη στάση…