Νικόλαος Γύζης: «Καραγκιόζης» (1885 – 1888). Ελαιογραφία σε μουσαμά. 0,34×0,415 εκ.

Κάπου μεταξύ 1885 και 1888 ο Νικόλαος Γύζης δημιούργησε το έργο του “Καραγκιόζης” επηρεασμένος από το θέατρο σκιών. Η σκηνή που απεικονίζεται σε αυτήν την ελαιογραφία εκτυλίσσεται μέσα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο όπου και δίδεται η παράσταση.
Μία αθέατη λάμπα (κάλλιστα θα μπορούσε να υποθέσει ο θεατής πως πρόκειται και για ένα απλό κερί) αποτελεί την μοναδική πηγή φωτισμού, όπως συνέβαινε άλλωστε στις παραστάσεις του θεάτρου σκιών, η οποία φωτίζει το πανί και τους θεατές που βρίσκονται μπροστά σε αυτό. Αντίθετα, οι υπόλοιποι θεατές παραμένουν στο σκοτάδι και δεν φαίνονται παρά μόνο τα φωτεινά περιγράμματά τους.
Αυτό που σαφώς επικρατεί στον χώρο είναι μια μυστηριακή ατμόσφαιρα με κυρίαρχο στοιχείο τις μορφές με τις φωτεινές γραμμές και τα σπινθηρίζοντα χαρακτηριστικά.
Ο Marcel Montandon έγραψε στο βιογραφικό του βιβλίο “Nikolaus Gysis” ότι το έργο “Καραγκιόζης” εκτέθηκε το 1888 μαζί με αλληγορικά έργα του Γύζη στην διεθνή έκθεση τέχνης του Glaspalast, ενώ ο ιστορικός τέχνης Κωνσταντίνος Διδασκάλου το τοποθετεί χρονικώς στις δημιουργίες μετά το ταξίδι του ζωγράφου στην Ανατολή, ίσως επηρεασμένος από από το θέμα και την πορεία του φωτός που έρχεται από το βάθος του πίνακα όπως και με το έργο του “Τα Κάλαντα”. Το γεγονός δε ότι ο ζωγράφος ενδιαφέρθηκε την δεκαετία του 1880 για την δημιουργία μιας ιδιαίτερης ατμόσφαιρας ενισχύει την άποψη ότι το έργο ανήκει στην συγκεκριμένη περίοδο.
Ακόμη, με την ανακάλυψη εκείνη την εποχή της λάμπας φωταερίου, το φως κέρδισε σε ένταση προσδίδοντας στους χώρους μια θεατρική ατμόσφαιρα που ανταποκρινόταν στο πνεύμα της εποχής. Αλλά και γενικότερα, στην γερμανική ζωγραφική το φως συνέτεινε με την νέα του διάσταση στην πνευματικοποίηση των χώρων.
Ο “Καραγκιόζης” δεν αποτελεί μεμονωμένη περίπτωση στην δημιουργία του Γύζη αλλά μέρος μιας γενικότερης ομάδας έργων του όπου αναδεικνύεται το ενδιαφέρον του ζωγράφου για τον σκιοφωτισμό και την υποβλητική ατμοσφαιρική παρουσίαση του θέματος. Για παράδειγμα, η φωτιά που καίει στην μέση της ομήγυρης μετατρέπει σε φανταστικό σκηνικό τον σκοτεινό χώρο στο έργο “Παρά την Εστία” εξαϋλώνοντας τις μορφές ή διαγράφοντάς τις ως όγκους με φωτεινό περίγραμμα.
Από την ένταση του σκιοφωτισμού προκύπτει η εντύπωση ενός αυτόφωτου πυρήνα που ανιχνεύεται ακόμη στα “Πρώτα Βήματα” και στο “Παιδί που κοιμάται” και σε μικρότερο βαθμό στον “Καλόγερο που ζωγραφίζει”.