Η Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας μετά την βροχή

«Η Οδός Βασιλίσσης Σοφίας μετά τη βροχή» είναι ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα έργα του Παύλου Μαθιόπουλου και το δημιούργησε γύρω στο 1900. Όπως και το επίσης αντιπροσωπευτικό «Οδός Πανεπιστημίου» του 1896 ή «Ο Αθηναϊκός Περίπατος μετά την Βροχήν» έτσι και «Η Οδός Βασιλίσσης Σοφίας μετά τη βροχή» αποτυπώνει ένα φευγαλέο στιγμιότυπο σε μια μεγαλούπολη με πλατιές λεωφόρους που θυμίζει περισσότερο γαλλικό boulevard. Και πάντως σε τίποτε δεν θυμίζει την πόλη όπου προσέρχονται -ζώντας σε σκληρές συνθήκες- αγροτικοί πληθυσμοί από όλη την χώρα εν μέσω μιας ταχείας αστικοποίησης.
Σε αντίθεση με τους περισσότερους γνωστούς πίνακες της εποχής που αποδίδουν ρεαλιστικά λαϊκές σκηνές από την αθηναϊκή ζωή και μια πολύμορφη –εν πολλοίς σε χαοτικό βαθμό- κοινωνία συνδεδεμένη με το παρελθόν, ο Μαθιόπουλος αναδεικνύει  ζωγραφίζοντας en plein air το εξευρωπαϊσμένο πρόσωπο της Αθήνας, δίνοντας την δική του ματιά στην ραγδαία αστικοποίηση που είναι έντονη στις τρεις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα.
Με το πινέλο του καταφέρνει και μεταφέρει στην Ελλάδα την ατμόσφαιρα της κοσμοπολίτικης μητρόπολης με τον ίδιο τρόπο που αυτή αποτυπώνεται στις όψεις του Παρισιού. Αυτό οφείλεται βεβαίως και στο ότι το έργο του Μαθιόπουλου δέχτηκε ισχυρές επιρροές από τη μαθητεία του στη Γαλλία και δεν είναι τυχαίο ότι ο ίδιος προσάρμοσε το όνομά του στα γαλλικά (Paul Mathiopoulos, Mathio). Στα έργα του αποδίδει τις μορφές σύμφωνα με τις εξιδανικευτικές τάσεις της Belle Époque, ενώ εισάγει πρώτος στην Ελλάδα το παστέλ και το ρεύμα της Art Nouveau. Με δεδομένο αυτό το υπόβαθρο, ο ζωγράφος έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το σκηνικό που κυριάρχησε μετά την ανεξαρτησία, όταν το ελληνικό τοπίο αποδόθηκε από Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες ως αρχαιολογικός τόπος και όχι ως αστικό τοπίο. Όσο όμως αναπτύσσεται η Αθήνα, ενσωματώνονται στις πανοραμικές της απόψεις γνωστά δημόσια κτίριά της, σε μια αντιπαραβολή του παρελθόντος με το παρόν καθώς μάλιστα η Ελλάδα ζει στην εποχή των εκσυγχρονιστικών προσπαθειών του Χαρίλαου Τρικούπη. Παρότι όμως στους νέους ρυθμούς της αστικής ζωής ανταποκρίνονται λογοτέχνες, όπως ο Μιχαήλ Μητσάκης και ο Εμμανουήλ Ροΐδης, στη ζωγραφική δεν υπάρχουν “αθηναιογράφοι”. Επικρατεί η ηθογραφική ζωγραφική που αποδίδει σκηνές από την καθημερινή ζωή, χωρίς να αποδίδει τον τρόπο διασκέδασης των αστών σε δημόσιους χώρους. Τα έργα του Μαθιόπουλου που πόρρω απέχουν του να απεικονίζουν τις πατροπαράδοτες ηθικές αξίες, δέχονται αρνητική κριτική. Η Αθήνα, παρά τον εξευρωπαϊσμό της τέλος 19ου με αρχή του 20ου αιώνα, διατηρεί ακόμη τα αγροτικά χαρακτηριστικά που μεταφέρουν οι επαρχιώτες από την ελληνική ύπαιθρο. Έτσι, ελάχιστοι πίνακες κατορθώνουν να μεταδώσουν ζωντανά και πειστικά τη διάθεση, τον αέρα και το άρωμα της αστικής ζωής, όσο τα έργα του Παύλου Μαθιόπουλου. Έστω και μέσα από το αυστηρά προσωπικό και υποκειμενικό peinture sur le motif του κατορθώνουν και απεικονίζουν παραστατικά το αθηναϊκό κέντρο, στο μεταίχμιο δύο αιώνων, όπως «Η Οδός Βασιλίσσης Σοφίας μετά τη βροχή» με την αέρινη γυναικεία μορφή να βαδίζει προς τον θεατή και το λαντώ αριστερά να προχωρά στην αντίθετη κατεύθυνση.
Ο Μαθιόπουλος υπήρξε μαθητής του Νικηφόρου Λύτρα και επηρεάστηκε από το κίνημα του Ιμπρεσιονισμού, κάτι που είναι εμφανές στην ατμοσφαιρική αίσθηση που μεταδίδουν οι πίνακές του, στα απαλά χρώματα, στις σκόρπιες πινελιές, στην πιστή απόδοση των καιρικών φαινομένων και της ώρας, στο παιχνίδισμα του φωτός. Κοιτώντας τον πίνακα νιώθεις σχεδόν να ταξιδεύεις πίσω στον χρόνο ταυτιζόμενος με τους ευάριθμους Αθηναίους αστούς της Belle Époque που επιδίδονταν στον καθημερινό περίπατό τους σε δενδροφυτευμένους δρόμους.
«Η Οδός Βασιλίσσης Σοφίας μετά τη βροχή» (όπως και ο «Αθηναϊκός Περίπατος μετά την Βροχήν») δεν είναι ατμοσφαιρικά ένας αθηναϊκός δρόμος αλλά παριζιάνικος. Εάν μάλιστα αντιπαραβάλει κάποιος τους πίνακες του Μαθιόπουλου με άλλους που απεικονίζουν το Παρίσι θα πιστέψει πως η ελληνική πρωτεύουσα είναι ενδεχομένως ομορφότερη και από την γαλλική. Άλλωστε, οι φαιοκίτρινες αποχρώσεις που ενοποιούν την ζωγραφική επιφάνεια, η απόδοση μιας ατμοσφαιρικής στιγμής και η συγχώνευση χρώματος και φόρμας, αυτόν τον σκοπό υπηρετούν.