Utagawa Kuniyoshi:
«Ο Μεγάλος Αγώνας Σούμο στο Όρος Akazawa»
(1858).

Την πρώτη φορά που επισκέφθηκα την Ιαπωνία στάθηκα τυχερός, καθώς συνάντησα ανθρώπους πρόθυμους να με «μυήσουν» στον πολιτισμό της χώρας, στα ήθη των κατοίκων της και στις παραδόσεις της.
«Αν δεν πιεις το τσάι σαν μια ιεροτελεστία, αν δεν παρακολουθήσεις θεάματά τους, αν δεν βρεθείς σε μια γιορτή τους και αν δεν παρακολουθήσεις αγώνα σούμο, θα σου μείνουν πολλά ερωτηματικά για την ιαπωνική ψυχή» μου είχε πει μισοσοβαρά μισοαστεία ένας πολιτογραφημένος Ιάπωνας την δεκαετία του 1990 στο Τόκυο.
Για τους αμύητους στον πολιτισμό, τα ήθη και την φιλοσοφία της Ιαπωνίας, ένας αγώνας σούμο δεν είναι τίποτε άλλο παρά 2 πλαδαροί ογκώδεις παλαιστές που σπρώχνονται σε έναν αγώνα ο οποίος κρατά συνήθως μόλις μερικά δευτερόλεπτα και αραιά και πού έως 2 με 3 λεπτά. Μια τέτοια απλοϊκή θεώρηση όμως δεν είναι απλώς επιδερμική, αλλά προδίδει και άγνοια για αυτό που λέγεται «ιαπωνικό πνεύμα».
Το σούμο είναι τρόπος ζωής για τους παλαιστές, ένα ενθουσιώδες πανηγύρι για τους θεατές, μια ιεροτελεστία για το Σίντο, την εθνική θρησκεία της χώρας και ευκαιρία επίδειξης των πιο χαρακτηριστικών χαρισμάτων των Ιαπώνων: αυτοπειθαρχία, σεβασμός, ιεραρχία, ταπεινοφροσύνη, άοκνη αφοσίωση και εργατικότητα.
Για τους παλαιστές, η αυτοπειθαρχία και η πειθαρχία είναι «στρατιωτικού» τύπου που παραπέμπουν στο φεουδαρχικό παρελθόν. Το 24ωρό τους ρυθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από τους κανόνες, τους περιορισμούς και τις επιταγές της Ομοσπονδίας Σούμο. Οι περισσότεροι ζουν σε κοιτώνες, υποχρεωμένοι να σιτίζονται με καθορισμένα γεύματα, να ντύνονται με συγκεκριμένα ρούχα, ακόμη και να χτενίζονται με ειδικό τρόπο (κοτσίδα «oicho» όπως είχαν και οι σαμουράι). Η ζωή τους είναι πλούσια γεύματα με λαχανικά, ψάρι, κρέας, χυλό και μπύρα, ύπνος και σκληρή προπόνηση που για τους νεώτερους ξεκινά στις 5 το πρωί. Οι τελευταίοι είναι υποχρεωμένοι να υπηρετούν τους παλαιότερους, να τους μαγειρεύουν, να καθαρίζουν τους κοιτώνες τους και οι πιο «τυχεροί» να τους συνοδεύουν στις κοινωνικές τους υποχρεώσεις, όπως π.χ. δεξιώσεις.
Για τους θεατές, οι αγώνες είναι ένα πανηγύρι. Ο ενθουσιασμός, το πάθος και το ενδιαφέρον μεταφράζονται σε κοσμοσυρροή, ακόμη και για την εξασφάλιση των εισιτηρίων που κατά κανόνα εξαντλούνται τις πρώτες ώρες της διάθεσής τους. Συχνά δε, παρακολουθούν στα τουρνουά δεκάδες αγώνες για πολλές ώρες, ακόμη και ολόκληρη ημέρα.
Για τον Σιντοϊσμό, το σούμο είναι κάτι σαν ιεροτελεστία. Πάνω από την παλαίστρα υπάρχει ένα ομοίωμα σιντοϊστικού ναού που κρέμεται από την οροφή και από τις γωνίες του κρέμονται με την σειρά τους 4 κορδόνια που συμβολίζουν τα 4 πνεύματα του Γαλάζιου Δράκου για την Ανατολή, του Κίτρινου Πτηνού για τον Νότο, της Λευκής Τίγρης για την Δύση και της Μαύρης Χελώνας για τον Βορρά. Οι αθλητές πριν μπουν στην καλυμμένη από άμμο στρογγυλή παλαίστρα, διαμέτρου 4,55 μέτρων (dohyο) την εξαγνίζουν ρίχνοντας αλάτι, οι δε μεγάλοι πρωταθλητές πέραν των υπέρογκων αμοιβών και ακριβών επάθλων, προβιβάζονται σε ιερείς του Σίντο και εν γένει θεωρούνται αξιοσέβαστα πρόσωπα.
Για την ιαπωνική κοινωνία, οι αγώνες σούμο είναι συνυφασμένοι με την αυτοκρατορία και τους σαμουράι. Η παράδοση λέει πως οι πρώτοι παλαιστές ήταν Σαμουράι και Ρόνιν (σαμουράι χωρίς ηγέτη) που αύξαιναν με την μορφή αυτή πάλης τα εισοδήματά τους.
Στον αγώνα, ο ένας παλαιστής (ρικίσι) επιχειρεί να σπρώξει τον άλλο παλαιστή έξω από τον κυκλικό δακτύλιο – παλαίστρα ή να τον αναγκάσει να ακουμπήσει το έδαφος με οποιοδήποτε μέρος του σώματός του πλην των πελμάτων του.
Ένας από τους πιο ονομαστούς αγώνες σούμο στην μακραίωνη ιστορία του ήταν αυτός που έλαβε χώρα το 1176 ανάμεσα στον Kawazu no Saburo Sukeyasu και τον πρωταθλητή Matano Goro Kagehisa. Ο αγώνας αυτός οργανώθηκε από τον ιδρυτή της δυναστείας των Σογκούν της Καμακούρα.
Στο πίνακα του 1858 «Ο Μεγάλος Αγώνας Σούμο στο Όρος Akazawa» ο Utagawa Kuniyoshi αναπαρέστησε τον αγώνα αυτόν.
Στα δεξιά, ο Kawazu no Saburo Sukeyasu (πατέρας των διάσημων αδελφών Soga) ρίχνει τον πρωταθλητή Matano Goro Kagehisa με μια κίνηση που θα μείνει γνωστή ως «πτώση Kawazu». Στα δεξιά, προστατευμένος από τον ήλιο κάτω από το παρασόλι του εικονίζεται ο Σογκούν Minamoto Yoritomo (1147-1199) ενώ με την βεντάλια εικονίζεται ο διαιτητής του αγώνα Ebina Genpachi Hirotsuna.