Gustavus Egg: «Past and Present».

Η σειρά των τριών πινάκων που δημιούργησε ο Augustus Egg το 1858 οι οποίοι προορίζονταν να συνδυαστούν σε ένα ενιαίο τρίπτυχο (η σειρά αν και αρχικώς ήταν ανώνυμη πήρε τον τίτλο «Past and Present») έχει μια διπλή και μάλιστα αντίστροφη ανάγνωση. Από την μία πλευρά, αφηγείται τις οδυνηρές συνέπειες μιας μοιχείας. Στον πρώτο πίνακα, σε ένα μεσοαστικό δωμάτιο, ο άνδρας ανακαλύπτει την απιστία της συζύγου. Στον δεύτερο, ο άνδρας έχει πεθάνει και από την στιγμή που η νομοθεσία απαγόρευε στην μοιχαλίδα να αναλάβει την επιμέλεια των παιδιών, αυτά βρίσκονται έγκλειστα σε κάποιο ορφανοτροφείο. Και στον τρίτο πίνακα, η άπιστη σύζυγος με το παιδί του εραστή της έχει βρει καταφύγιο κάτω από μια γέφυρα στο πιο κακόφημο σημείο της πόλης.
Από την άλλη πλευρά όμως, η συμπάθεια που προκαλούν τα πρόσωπα αυτής της τραγωδίας αποτυπωμένα πάνω στον καμβά αποτελεί μια μορφή καταγγελίας των πουριτανικών ηθών της υποκριτικής κοινωνίας κατά την Βικτωριανή εποχή που ενώ συγχωρούσαν την ανδρική απιστία χαρακτηρίζονταν από υπερβολική αυστηρότητα απέναντι στην γυναικεία. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο Egg δεν παίρνει άμεση θέση, αλλά αφήνει τον θεατή του πίνακα να αποφασίσει για το αν θα καταδικάσει την μοιχαλίδα ή αν θα νιώσει οίκτο ή και συμπάθεια. Και βέβαια, η όλη υπόθεση την οποία αφηγείται (και η οποία είναι εμπνευσμένη και από έναν ανάλογο πίνακα του 1853, το «The Awakening Conscience» του William Hunt) θα πρέπει να ιδωθεί μέσα από τα ήθη αλλά και την κοινωνικό και πολιτικό περίγυρο της εποχής, αφού ήταν πρόσφατη η νομοθέτηση της «Matrimonial Causes Act 1857» η οποία αναμόρφωνε την νομοθεσία περί διαζυγίου αποσπώντας την δικαιοδοσία από τα εκκλησιαστικά δικαστήρια και παραδίδοντάς την στα πολιτικά δικαστήρια ούτως ώστε να καταστεί ευκολότερη η έκδοσή του και να γίνει μια πιο εύκολη επιλογή για την μεσαία τάξη.
Όταν οι τρεις αυτές ελαιογραφίες πρωτοπαρουσιάστηκαν στην Βασιλική Ακαδημία το 1858 ήταν ανώνυμες (ο τίτλος «Past and Present» δεν υπήρχε πουθενά όσο ζούσε ο ζωγράφος, αλλά έχει καταγραφεί για πρώτη φορά σε κατάλογο δημοπρασίας μετά τον θάνατο του Egg το 1863, πιθανότατα από μια παρανόηση στην ανάγνωση του «Academy Notes» του John Ruskin ο οποίος αναφέρεται στους 3 ανώνυμους πίνακες μετά από ένα πίνακα με τον τίτλο αυτόν, το «Paste and Present») ωστόσο συνοδεύονταν από ένα μυθιστορηματικό απόσπασμα ημερολογίου: «August the 4th – Have just heard that B— has been dead more than a fortnight, so his poor children have now lost both parents. I hear she was seen on Friday last near the Strand, evidently without a place to lay her head. What a fall hers has been!».

Past and Present 1 (The Infidelity Discovered). Augustus Leopold Egg, 1858. Λάδι σε καμβά Tate Gallery, Λονδίνο.

Στην έκθεση του 1858 πάντως, η πρώτη ελαιογραφία («Past and Present No1» ή «Misfortune» ή «The Infidelity Discovered») βρισκόταν στην μέση και λίγο ψηλότερα από τις άλλες δύο, την «Past and Present Νο2» ή «Prayer» ή «The Abandoned Daughters» και την «Past and Present Νο3» ή «Despair» ή «The Wife Abandoned by Her Lover with Her Bastard Child».
Στην ελαιογραφία «Νο1» εικονίζεται η ανακάλυψη της απιστίας της μοιχαλίδας από τον σύζυγο, η οποία έχει πέσει στα πόδια του σαν να είναι λιπόθυμη, σε ένα μεσοαστικό σπίτι. Εκείνος δεν κάμπτεται, ενώ κρατά στο χέρι την επιστολή που αποκάλυψε την απιστία, συντρίβοντας την ίδια στιγμή με το πέλμα του μια μινιατούρα-πορτραίτο του εραστή.
Οι συμβολισμοί είναι αρκετοί. Με κυριότερο την κατάρρευση του σπιτιού από τραπουλόχαρτα που υπήρχε στο τραπέζι, που υπονοεί το λύσιμο του γάμου του ζεύγους και που για βάση είχαν ένα βιβλίο του Balzac «ειδικού» στα μυθιστορήματά του σε θέματα μοιχείας.
Εξίσου δυνατός συμβολισμός είναι και το ότι στο σαλόνι ενός μεσοαστικού σπιτιού μιας τετραμελούς οικογένειας υπάρχουν μόνο δύο καρέκλες, εκ των οποίων η μία χρησιμοποιείται από τα 2 κορίτσια που παίζουν και στην άλλη κάθεται ο άνδρας. Δεν υπάρχει άλλη καρέκλα για την γυναίκα, άρα δεν έχει πια θέση μέσα σε αυτό το σπίτι.
Πάνω στο τραπέζι υπάρχει μισό μήλο με καρφωμένο ένα μαχαίρι πάνω του (η καρδιά του συζύγου) ενώ πεσμένο στο πάτωμα είναι το άλλο μισό με τα μαύρα σπόρια προς τα πάνω (η «μαύρη» καρδιά της συζύγου).
Στον τοίχο κρέμονται 2 πίνακες: ένας με τίτλο «Η Πτώση» και με θέμα την εκδίωξη του Αδάμ και της Εύας από τον Παράδεισο και ένας με το ναυάγιο του Clarkson Stanfield και τον τίτλο «Εγκατάλειψη» με τα 2 ατομικά πορτραίτα των συζύγων να κρέμονται κάτω από αυτούς τους δύο πίνακες, το καθένα κάτω
Στο μέσον βρίσκεται ένας καθρέπτης όπου κατοπτρίζεται μια ανοικτή πόρτα, η οποία δείχνει στην σύζυγο τον δρόμο της εξόδου από το σπίτι. Ο τρόπος με τον οποίο είναι ενωμένα τα χέρια όπως είναι πεσμένη και ειδικά με τα βραχιόλια γύρω από τους καρπούς τους (το ένα μάλιστα σε σχήμα φιδιού) δημιουργούν την οπτική ψευδαίσθηση πως είναι αλυσοδεμένα.
Η τσάντα και η ομπρέλα στο πάτωμα κάτω αριστερά προς την έξοδο του σπιτιού υποδηλώνει είτε πως μόλις έχει μπει ο σύζυγος ή ότι πρόκειται να αποχωρήσει η σύζυγος.

Past and Present 2 (The Abandoned Daughters). Augustus Leopold Egg, 1858. Λάδι σε καμβά, Tate Galley, Λονδίνο.

Στην ελαιογραφία «Νο2» ο σύζυγος είναι ήδη 5 χρόνια νεκρός, όπως σημειώνει στο «Academy Notes» ο Ruskin. Τα δύο κορίτσια, χωρίς γονείς πλέον, δεν ζουν στο μεσοαστικό σπίτι, αλλά σε ένα άσυλο, πιθανότατα σε κάποιο ορφανοτροφείο. Το περιβάλλον προκαλεί θλίψη, η μικρή αδελφή φαίνεται απαρηγόρητη και η μεγάλη κοιτάζει μελαγχολικά έξω από το παράθυρο, δίνοντας ακόμη την εντύπωση πως προσεύχονται για την μητέρα τους. Τα πορτραίτα των 2 γονιών τους που κρέμονταν στους τοίχους του σπιτιού της πρώτης ελαιογραφίας, εδώ διακοσμούν το δωμάτιο του ορφανοτροφείου.
Η «Νο3» συμπίπτει απολύτως χρονικά με την «Νο2». Εμφανίζεται το ίδιο φεγγάρι και ακριβώς από κάτω του, φαίνεται το ίδιο σύννεφο. Η μητέρα των 2 κοριτσιών έχει βρει καταφύγιο κάτω από μία από τις υπόγειες γέφυρες Adelphi, το πιο κακόφημο μέρος για τους άστεγους του Λονδίνου που οδηγούν στον Τάμεση, έχοντας σκεπασμένο ένα μικρό παιδί, προφανώς το παιδί που απέκτησε από την εξωσυζυγική της σχέση, χωρίς να είναι βέβαιο αν παριστάνεται αποκαμωμένη, ετοιμοθάνατη ή και νεκρή.

Past and Present 3 (The WIfe abandoned by her lover with her child). Augustus Leopold Egg, 1858. Λάδε σε καμβά, Tate Gallery, Λονδίνο.

Και σαν ειρωνεία, ακριβώς πίσω της μια αφίσα διαφημίζει δύο έργα στο θέατρο Haymarket («Victims» και «The Cure for Love» ενώ μια άλλη ρεκλάμα υπόσχεται «Pleasure Excursions to Paris».