Le Lotus bleu

Ο «Τεν Τεν» υπήρξε ένα από τα περισσότερο πολιτικοποιημένα κόμικς του 20^ου αιώνα, με μία ιδιαιτερότητα: σε αντίθεση με το κλισέ του νέου που ξεκινά σοσιαλιστής και ωριμάζοντας γίνεται συντηρητικός (το γνωστό ρητό που εσφαλμένα αποδίδεται άλλοτε στον Τσόρτσιλ, άλλοτε στον Κλεμανσό, άλλοτε στον Λόιντ Τζωρτζ ή ακόμη στον Ντισραέλι, στον Ράσελ και πολλούς ακόμη σε διάφορες παραλλαγές λέει «Ένας 20χρονος που δεν είναι σοσιαλιστής δεν έχει καρδιά και ένας 40χρονος που είναι ακόμη σοσιαλιστής δεν έχει μυαλό») ο ήρωας και «alter ego» του δημιουργού του, του Hergé, ξεκίνησε από ακροδεξιές θέσεις και σταδιακά μετατοπίστηκε προς τα αριστερά.
Ο Τεν Τεν πρωτοεμφανίστηκε στις 10 Ιανουαρίου 1929 ως εξέλιξη ενός μικρού ήρωα – προσκόπου, του Τοτόρ. Για την δημιουργία της φιγούρας του, ο Hergé (το πραγματικό όνομά του ήταν Georges Remi) μελέτησε διάφορους ήρωες των αμερικανικών κόμικς, μέσα από περιοδικά που του είχε στείλει ο πολεμικός ανταποκριτής στο Μεξικό της «Le Vingtième Siècle» («Ο Εικοστός Αιώνας») της συντηρητικής Καθολικής εφημερίδας των Βρυξελλών όπου εργαζόταν και ο ίδιος, με διευθυντή των ιερέα και δημοσιογράφο Norbert Wallez. Ο ανταποκριτής αυτός δεν ήταν άλλος από τον γνωστό Ναζί πολιτικό και δημοσιογράφο Léon Degrelle, ο οποίος δημιούργησε την Λεγεώνα των Βαλόνων που προσχώρησε στα Waffen SS συμμετέχοντας στην πρώτη γραμμή της γερμανικής εισβολής στη Σοβιετική Ένωση στο ανατολικό μέτωπο και ο οποίος μετά τον πόλεμο παρέμεινε εξέχουσα προσωπικότητα των εθνικιστικών κινημάτων σε Ευρώπης και Λατινική Αμερική.
Η πρώτη περιπέτεια του Τεν Τεν «Tintin au pays des Soviets» («Ο Τεν Τεν στην χώρα των Σοβιέτ») δημοσιεύθηκε σε εβδομαδιαίες σειρές στην «Le Petit Vingtième» μεταξύ 10 Ιανουαρίου 1929 και 8 Μαΐου 1930. Στην ουσία επρόκειτο για μια αντισοβιετική προπαγάνδα με πρόσχημα τις κόμικς περιπέτειες του νεαρού Βέλγου δημοσιογράφου στα πρώτα χρόνια του Στάλιν και την καταδίωξή του από την μυστική αστυνομία, την OGPU στην προσπάθειά του να ξεσκεπάσει την πραγματικότητα του Σταλινικού καθεστώτος.
Από τις 5 Μαΐου του 1930, τον ίδιο μήνα δηλαδή που ολοκληρώθηκε η δημοσίευση του «Tintin au pays des Soviets» ως τις 11 Ιουνίου του 1931 δημοσιευόταν κάθε Τετάρτη στην «Le Petit Vingtième» η δεύτερη περιπέτεια του Βέλγου δημοσιογράφου («Tintin au Congo») ο οποίος αυτή η την φορά στάλθηκε στο Βελγικό Κονγκό για να καλύψει τα γεγονότα στην χώρα αυτή. Μέσα από αυτήν την σειρά ο Hergé προπαγάνδισε την Βελγική αποικιοκρατία αποσιωπώντας της απάνθρωπες πρακτικές της και βάζοντας τον Τεν Τεν να διδάσκει γεωγραφία τους μικρούς Κονγκολέζους δείχνοντάς τους στον χάρτη την «μητρόπολη» και λέγοντάς τους «φίλοι μου, σήμερα θα μιλήσουμε για την πατρίδα σας, το Βέλγιο». Στην βερσιόν του 1946 το καρέ αντικαταστάθηκε με ένα άλλο όπου ο νεαρός Βέλγος διδάσκει στα παιδιά μαθηματικά, ενώ επήλθαν και άλλες, περισσότερο «πολιτικώς ορθές» μεταβολές διαφόρων καρέ που προσέβαλαν τους Αφρικανούς.
Τα ρατσιστικά στερεότυπα ήταν ολοφάνερα στο «Tintin au Congo» όπως όμως ολοφάνερο ήταν την ίδια στιγμή σε όσους είχαν γνωρίσει από κοντά τα γεγονότα πως οι εικόνες που μετέφερε από την Σοβιετική Ένωση και το Βελγικό Κονγκό ο Hergé περισσότερο βασιζόταν σε στερεότυπα και σε –ως ένα σημείο- χαλκευμένες ειδήσεις και όταν έγινε γνωστό πως ο ήρωάς του θα ταξίδευε στην Άπω Ανατολή, πολλοί ανησύχησαν. Πρώτοι «θορυβήθηκαν» Καθολικοί ιεραπόστολοι στην Κίνα, οι οποίοι φοβήθηκαν ότι αν –όπως αναμενόταν από τις πρώτες περιπέτειες του Τεν Τεν- οι Κινέζοι παρουσιάζονταν με τα κυρίαρχα στην Δύση ρατσιστικά στερεότυπα, τότε θέση των ιεραποστολών αλλά και των Κινέζων που βαφτίσθηκαν Χριστιανοί θα γινόταν πολύ δύσκολη.
Καθοριστικό ρόλο έπαιξε όμως ένας Κινέζος συνάδελφος του Hergé, ο Chang Chong Jen, οποίος σπούδαζε στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών των Βρυξελλών. Οι δύο άνδρες συστήθηκαν μέσω ενός Βέλγου ιερέα και ο Chang ανέλαβε να του εξηγήσει για τον πολιτισμό των Κινέζων, τις παραδόσεις τους, την ιστορία τους και όπως φάνηκε από το αποτέλεσμα, τον έπεισε γι αυτό (κάτι που πιστοποιείται και όχι μόνο από τους χαρακτήρες και την όλη υπόθεση, αλλά και από τις «καθαρές γραμμές» που διδάχθηκε ο Hergé από κινέζικα σκίτσα που του έδειξε ο Chang, με το οποίο παρέμειναν φίλοι για δεκαετίες. Μάλιστα, ο Chang απαθανατίστηκε μέσα από ένα νεαρό ήρωα με το ίδιο όνομα που εμφανίστηκε σε περιπέτειες του Τεν Τεν όπως στον «Μπλε Λωτό» και «Ο Τεν Τεν στο Θιβέτ»
Η περιπέτεια του «Le Lotus bleu» ξεκίνησε να δημοσιεύεται στην «Le Petit Vingtième» στις 9 Αυγούστου 1934 με τον αρχικό τίτλο «Les Aventures De Tintin Reporter En Extrême-Orient» («Οι Περιπέτειες του Τεν Τεν στην Άπω Ανατολή»). Στο επίκεντρο της νέας αποστολής του Βέλγου δημοσιογράφου βρισκόταν η ιαπωνική εισβολή στην Ματζουρία στις 19 Σεπτεμβρίου 1931 η οποία αφενός υπήρξε το προανάκρουσμα του Δεύτερου Σινο-Ιαπωνικού Πολέμου (7 Ιουλίου 1937 – 9 Σεπτεμβρίου 1945) και αφετέρου αποτέλεσε τον πρώτο κρίκο στην αλυσίδα των γεγονότων που οδήγησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η υπόθεση έχει σε γενικές γραμμές ως εξής:
Φιλοξενούμενος στην Ινδία, στο ανάκτορο του Μαχαραγιά της Gaipajama ο Τεν Τεν δέχεται έναν επισκέπτη από τη Σαγκάη ο οποίος ίσα που προλαβαίνει να αναφέρει το όνομα του Mitsuhirato, ενός Ιάπωνα επιχειρηματία στη Σαγκάη, προτού χάσει τα λογικά του δεχόμενος ένα βέλος ποτισμένο με Rajaijah, το «δηλητήριο της τρέλας». Ο Τεν Τεν φθάνει στην Σαγκάη όπου αντιμετωπίζει αρκετές απειλές και κινδύνους ώσπου δέχεται ένα πλαστό μήνυμα να επιστρέψει στην Ινδία διότι ο μαχαραγιάς βρίσκεται σε κίνδυνο. Φεύγοντας για Βομβάη με πλοίο, πέφτει θύμα απαγωγής από μέλη μιας μυστικής αδελφότητας: τους «Γιούς του Δράκου» οι οποίοι πολεμούν το εμπόριο οπίου. Ο εκπρόσωπός τους, ο Wang Chen-Yee, εξηγεί στον Τεν Τεν ότι ο Mitsuhirato δεν είναι ένας απλός επιχειρηματίας, αλλά έ0νας Ιάπωνας κατάσκοπος και παράλληλα λαθρέμπορος οπίου,. Ο Τεν Τεν υπόσχεται να βοηθήσει την αδελφότητα στον αγώνα της και κατασκοπεύοντας τον Mitsuhirato στο τεϊοποτείο «Μπλε Λωτός» βρίσκεται μπροστά στην ανατίναξη μιας σιδηροδρομικής γραμμής ζωτικής σημασίας για τα ιαπωνικά επεκτατικά συμφέροντα στην Κίνα.
Πρόκειται για το γνωστό από την ιστορία «Περιστατικό του Μούκντεν» μια «False Flag» επιχείρηση, όπου Ιάπωνες στρατιωτικοί υπό τον Kawamoto Suemori , ερήμην της κυβέρνησης στο Τόκυο, ανατίναξαν με δυναμίτη στις 10:20 μ.μ. της 18^ης Σεπτεμβρίου 1931 μια σιδηροδρομική γραμμή σε απόσταση 800 μέτρων από ένα κινεζικό φυλάκιο στο Μούκδεν (το νυν Σενυάνγκ) ρίχνοντας την ευθύνη στους Κινέζους ως αφορμή για να εισβάλουν και να καταλάβουν την Μαντζουρία ιδρύοντας κράτος – δορυφόρο τους 6 μήνες αργότερα.
Ο Τεν Τεν εντοπίζεται και συλλαμβάνεται από Mitsuhirato, ο οποίος σχεδιάζει να τον δηλητηριάσει με Rajaijah, όμως ένα μέλος των «Υιών του Δράκου» αλλάζει τη δηλητήριο με χρωματιστό νερό και ο Τεν Τεν δραπετεύει. Όταν ο Mitsuhirato το ανακαλύπτει ζητά από τον JM Dawson, τον διεφθαρμένο αρχηγό της Αστυνομίας Διεθνών Διακανονισμών στην Σαγκάη να εκδοθεί ένταλμα για τη σύλληψή του Τεν Τεν. Ο τελευταίος αναζητώντας τον καθηγητή Fang Hsi-Ying, ειδικό στο δηλητήριο Rajaijah που μπορεί να βρει το αντίδοτο, ανακαλύπτει ότι έχει απαχθεί. Η αστυνομία του Dawson συλλαμβάνει του Τεν Τεν και τον παραδίδει στους Ιάπωνες, οι οποίοι τον καταδικάζουν σε θάνατο, όμως θα διασωθεί από τον Wang.
Αναζητώντας τον καθηγητή, ο Τεν Τεν διασώζει σε μια πλημμύρα ένα νεαρό ορφανό, τον Chang, ο οποίος συνοδεύει τον Τεν Τεν στο Hukow, όμως ο Wang παραμένει άφαντος. Ο Βέλγος ρεπόρτερ συλλαμβάνεται ξανά από τον Mitsuhirato και φυλακίζεται στον «Μπλε Λωτό» όπου πληροφορείται ότι ο Mitsuhirato συνεργάζεται με τον σκηνοθέτη Rastapopoulos, ο οποίος είναι ο επικεφαλής ενός διεθνούς καρτέλ λαθρεμπορίου οπίου που ο Τεν Τεν είχε αντιμετωπίσει στην προηγούμενη αποστολή του («Τα Πούρα του Φαραώ»). Στο τέλος, χάρη σε ένα σχέδιο στο οποίο βοήθησαν ο Chang και οι «Γιοί του Δράκου» ο Rastapopoulos συλλαμβάνεται ενώ ο Mitsuhirato κάνει χαρακίρι. Ο Fang βρίσκεται το αντίδοτο του Rajaijah, ενώ ο Wang υιοθετεί τον Chang.
O βιογράφος του Ηergé, Pierre Assouline έκανε λόγο για «σοσιαλιστικό ρεαλιασμό» στον «Μπλε Λωτό» σε ένα πνεύμα ανάλογο με του Charles Dickens και του Alexandre Dumas (Pierre Assouline: «Hergé, the Man Who Created Tintin» 2009).
Ο καθηγητής, κριτικός και συγγραφέας Jean-Marie Apostolidès του Stanford University αναφέρει ότι το «Καλό» στην εν λόγω περιπέτεια εκπροσωπείται από ένα Κινέζο, τον Wang Chen-Yee ο οποίος παριστάνεται ως ένας μειλίχιος και στωικός ακτιβιστής με άσπρη γενειάδα και γυαλιά με και το «Κακό» από τον Δυτικό Roberto Rastapopoulos. Ο τελευταίος ήταν ως περσόνα ένα κράμα Έλληνα (με έμμεσες αναφορές στον Αριστοτέλη Ωνάση) και Ιταλού, ενώ κάποιοι είδαν υπόγειες αναφορές σε Εβραίους, αν και ο Ηergé, ο οποίος δεν είχε πρόβλημα να κάνει την αυτοκριτική του για τις ακροδεξιές θέσεις που πήρε στις πρώτες περιπέτειες του Τεν Τεν διέψευσε οποιαδήποτε σχέση του με αντισημιτικές θεωρίες. Στην ιστορία, ο εκπρόσωπος του «Καλού» ο Κινέζος Wang Chen-Yee ανήκει στην αδελφότητα «Γιοί του Δράκου» που αντιμάχεται το εμπόριο οπίου που έφεραν οι Άγγλοι και το επέβαλαν με 2 πολέμους ενώ από το εμπόριο αυτού του ναρκωτικού στην Κίνα πλούτισαν και Αμερικανοί παρά την επίσημη απαγόρευση των ΗΠΑ.
Οι Δυτικοί κατά κανόνα εμφανίζονται διαφθαρμένοι και ρατσιστές. Χαρακτηριστικό είναι το στιγμιότυπο στο «Occidental Private Club» όπου ένας Αγγλοσάξονας ονόματι Gibbons βγάζει κήρυγμα «…Πρέπει να εκπολιτίσουμε τους βάρβαρους…» και καθώς σηκώνει το χέρι του ρητορεύοντας ρίχνει τον δίσκο του Ιάπωνα σερβιτόρου. Ο «ανώτερος» λευκός χτυπά τον «κίτρινο» και ενώ ξανακάθεται συνεχίζει το κήρυγμα: «…Τί έλεγα; Α, ναι! Ο ανώτερος Δυτικός μας πολιτισμός…»!
Κυρίως όμως, η περιπέτεια αυτή είναι μια καταγγελία εναντίον του εθνικισμού, του μιλιταρισμού, της παραπληροφόρησης των ΜΜΕ και της χειραγώγησης της Κοινής Γνώμης (ειδικά στο σημείο όπου από μια μικρή έκρηξη που δεν πείραξε καν την σιδηροδρομική γραμμή τα ΜΜΕ σε όλον τον κόσμο μεγαλοποίησαν το γεγονός αυξάνοντας το ένα μετά τον άλλο των αριθμό των –ανύπαρκτων- εχθρών).