Diego Rivera, Sueño de una Tarde Dominical en la Alameda Central (1947)

Αποικιοκρατία, ιερά εξέταση, ανεξαρτησία, επαναστάσεις, δικτατορίες, αγώνες, διαφθορά, βία, πόλεμοι…
H αιματηρή ιστορία μισής χιλιετίας του Μεξικού και οι πρωταγωνιστές της απεικονίζονται σε μία και μόνο τοιχογραφία: το «Sueño de una Tarde Dominical en la Alameda Central». Είναι ιστορικά περιεκτική και εικαστικά παραστατική –παρά το στοιχείο του σουρεαλισμού που στο συγκεκριμένο έργο έχει επηρεάσει τον δημιουργό του- σε τέτοιο βαθμό γύρω ως προς την πολυτάραχη πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας από την εποχή του κατακτητή του Μεξικού Hernan Cortez ως τους σύγχρονους καιρούς του ζωγράφου, ώστε εύλογα να αναρωτιέται ο θεατής: ονομάζοντας την ο δημιουργός του «Όνειρο ενός Κυριακάτικου απογεύματος στην Κεντρική Αλαμέδα» εννοούσε «όνειρο» ή ειρωνικά έναν ευφημισμό για την λέξη «εφιάλτης»;
Ο Diego Rivera δημιούργησε αυτό το μνημειώδες «mural» (τοιχογραφία) μεταξύ 1946 και 1947 και αποτελεί σήμερα το κυριότερο έκθεμα του «Museo Mural Diego Rivera» στην Alameda, στο ιστορικό κέντρο της Πόλης του Μεξικού. Αρχικά, το mural, το οποίο δημιουργήθηκε κατόπιν παραγγελίας του αρχιτέκτονα Carlos Obregón Santacilia κοσμούσε τον τοίχο του «Versailles» στο ξενοδοχείο «Prado». Όταν το τελευταίο καταστράφηκε από τον σεισμό του 1985, η ύψους 4,8 μέτρων, μήκους 15 μέτρων και βάρους 35 τόνων τοιχογραφία αποκαταστάθηκε και μεταφέρθηκε στο Μουσείο Rivera.
Το περιεχόμενό του δεν είναι άλλο από μερικές εκ των διασημοτέρων προσωπικοτήτων της ιστορίας του Μεξικού από το 1518 οπότε οι Ισπανοί αποβιβάστηκαν στο Γιουκατάν ως το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα, σε μια βόλτα τους στο πάρκο Alameda της Πόλης του Μεξικού. Όπως είναι για παράδειγμα ο δολοφονηθείς επαναστάτης πρόεδρος Francisco Madero, ο εκσυγχρονιστής αντικληρικαλιστής πρόεδρος Benito Juárez (ας σημειωθεί ότι από αυτόν πήρε το όνομά του ο Benito Mussolini) η συγγραφέας sor (αδελφή) Juana Inés de la Cruz, ο δικτάτορας Porfirio Díaz, ο στρατηγός Agustín de Iturbide, ο συγγραφέας, δημοσιογράφος και πολιτικός Ignacio Manuel Altamirano, ο αυτοκράτορας Maximilian Α’ του Μεξικού, ο πρώτος επίσκοπος του Μεξικού, Βάσκος ιεροεξεταστής Juan de Zumárraga χάρη στον οποίο οι Ευρωπαίοι έμαθαν να πίνουν σοκολάτα, ο δικτάτορας Antonio López de Santa Anna ο οποίος έχασε το Τέξας και πούλησε στους Αμερικανούς Νότια Αριζόνα και Νέο Μεξικό συρρικνώνοντας στο μισό την έκταση του Μεξικού, ο στρατηγός των ΗΠΑ και νικητής του Αμερικανομεξικανικού πολέμου Winfield Scott, ο δικτάτορας Victoriano Huerta επί των ημερών του οποίου ο στρατός των ΗΠΑ κατόπιν διαταγής του προέδρου Woodrow Wilson κατέλαβε το σημαντικότερο λιμάνι του Μεξικού, την Βερακρούζ, ο «απόστολος της Κουβανικής ανεξαρτησίας» ποιητής, ακτιβιστής και δημοσιογράφος José Martí, ο συγγραφέας και πολιτικός Manuel Gutiérrez Nájera και ο κατακτητής του Μεξικού Hernán Cortés.
Στο « Sueño de una Tarde Dominical en la Alameda Central» με την ιστορία των 400 χρόνων στο μεγαλύτερο πάρκο της μεξικανικής πρωτεύουσας, δεσπόζει το κοντράστ της επιφανειακής ευημερίας με τα πολύχρωμα μπαλόνια και τους καλοντυμένους περιπατητές με μια οικογένεια ιθαγενών η οποία εκδιώκεται από ένας αστυνομικό, ένα άνδρα που πυροβολείται στο πρόσωπο, ένας σκελετός που χαμογελά στον θεατή.
Το mural χωρίζεται σε 3 κύρια μέρη: Την Κατάκτηση του Μεξικού από τους Ισπανούς, την Δικτατορία του Porfirio Díaz και την Επανάσταση του 1910. Με περισσότερες από 100 προσωπικότητες σε ένα φανταστικό περίπατο να παρελαύνουν κατά χρονική σειρά από τα αριστερά προς τα δεξιά στην Alameda Central, το μεγαλύτερο πάρκο της πόλης του Μεξικού, πάνω στα ερείπια της αρχαίας αγοράς των Αζτέκων.

Diego Rivera, Frida Kahlo, La Catrina, José Guadalupe Posada.

Το κύριο μέρος της τοιχογραφίας είναι το κεντρικό όπου απεικονίζονται καλοντυμένοι εκπρόσωποι της μεγαλοαστικής τάξης πριν την επανάσταση του 1910 υπό την φιγούρα του τότε δικτάτορα Porfirio Díaz. Μια οικογένεια ιθαγενών διώχνεται από το ραβδί του αστυνομικού και στα δεξιά ξεπετάγονται φωτιές και σκηνές βίας. Στο κέντρο απεικονίζεται η σύζυγος του Rivera, η διάσημη ζωγράφος Frida Kahlo να ακουμπά σαν με μητρική στοργή με το ένα χέρι τον Diego σε μικρή ηλικία και στο άλλο το σύμβολο του γιν-γιανγκ (το οποίο συμβολίζει εν προκειμένω και την σχέση της με τον Diego Rivera καθώς εναλλάσσονταν στον ρόλο του δημιουργού και του μοντέλου) έχοντας δίπλα της τον σκελετό της «Calavera Catrina». Δίπλα στην «Catrina» εμφανίζεται ο ζωγράφος και χαράκτης που επηρέασε το πολιτικό σκίτσο και γελοιογραφία ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής José Guadalupe Posada, δημιουργός της «Catrina» όνομα δανεισμένο από το παρατσούκλι που έδιναν στην αρχή του 20ου αιώνα στις Μεξικανές αριστοκράτισσες που φορούσαν ευρωπαϊκές ενδυμασίες. Ο χαρακτήρας αυτός έγινε διάσημος από ένα έργο χαρακτικής όπου ο Posada μεταχειρίστηκε την τεχνική της γραμμικής οξυγραφίας (βερνίκι σε μέταλλο και στο συγκεκριμένο έργο σε χαραγμένο τσίγκο) και συμβόλιζε την μεγαλοαστική τάξη που ζούσε ακόμη με τα ιδανικά της εποχής της αποικιοκρατίας. Με τον καιρό «Catrina» έγινε ο σκελετός με τον οποίο σε διάφορες παραλλαγές οι Μεξικανοί φτιάχνουν ντεκόρ καθώς γιορτάζουν την «dia de los muertos» («Ημέρα των Νεκρών») μεταξύ 31 Οκτωβρίου και 2 Νοεμβρίου. Η «Catrina» φοράει στον λαιμό της ένα βόα, το σύμβολο του οφιόμορφου θεού της Μεσοαμερικής Quetzalcóal και κρατά από το χέρι σε μια συμβολική καλλιτεχνική ένωση τον Rivera και τον Posada.
Στο πρώτο τμήμα (αριστερά) παρουσιάζεται η Ισπανική Κατάκτηση και απεικονίζονται στην άκρη αριστερά ο Ισπανός κατακτητής του Μεξικού Hernan Cortez και δεύτερος από αριστερά ο Juan de Zumarraga. Αυτός ήταν ο πρώτος Καθολικός αρχιεπίσκοπος του Μεξικού ο οποίος και εισήγαγε την Ιερά Εξέταση στην χώρα, διατάσσοντας μεταξύ άλλων να καεί ζωντανός ως «αιρετικός» ο εγγονός του Nezahualcoyot.
Με το καπέλο που φέρει λοφίο είναι ο Αntonio Lopez de Santa Anna, στρατηγός και πολιτικός, διετέλεσε πρόεδρος 11 φορές μεταξύ 1833 και 1855. Επί των ημερών του, το 1847, οι ΗΠΑ απέκτησαν το Τέξας, το δε Μεξικό έχασε από τους Αμερικανούς το 51% των εδαφών του.
Ακριβώς δίπλα του, με τις λευκές φαβορίτες, στέκεται ο Winfield Scott, Αμερικανός στρατηγός και επικεφαλής των στρατευμάτων που κατέλαβαν το Μεξικό, έχοντας στρατοπεδεύσει στην Alameda από το 1846 ως το 1848.
Στο δεύτερο τμήμα (κέντρο) παρουσιάζονται οι σύγχρονοι του Rivera.
Πίσω από τον ζωγράφο που απεικονίζεται στο κέντρο του πίνακα εμφανίζεται ο πατέρας της Κουβανικής ανεξαρτησίας, ποιητής Jose Marti, ο οποίος έζησε στο Μεξικό το 1875 και 1876. Επέστρεψε στο Μεξικό το 1894 για να ζητήσει βοήθεια στον πόλεμο της Κούβας κατά της Ισπανίας. Πέθανε σε μάχη στην Κούβα το 18095.
Πιο δίπλα, ο Diego Rivera ως παιδί. Από το χέρι του κρατά μια τυπική μεξικανική εικόνα, τον σκελετό της «Calavera Catrina.»
Η γνωστή ζωγράφος Frida Kahlo, σύζυγος του Rivera η οποία επηρεάστηκε από τον σουρεαλισμό και την Μεξικανική λαϊκή τέχνη.
Η Calavera Catrina, παράσταση του θανάτου.
Ο Jose Guadalupe Posada, ο διάσημος χαράκτης και ζωγράφος.
Ο Porfirio Diaz, δικτάτορας του Μεξικού ο οποίος κυβέρνησε για 3 δεκαετίες dictator ωσότου το καθεστώς του έπεσε από την Επανάσταση του 1911.
Στο δεξί μέρος απεικονίζονται οι αγώνες των εργαζομένων και το μέλλον, μια φτωχή οικογένεια που διώχνεται με βίαιοι τρόπο (ονειρεύονται τους εαυτούς τους ως επαναστάτες και ο γιος ονειρεύεται ότι πυροβολεί τον δυνάστη) ο Juan Sanchez Azcona, επαναστάτης συγγραφέας, δημοσιογράφος και πολιτικός, ιδρυτής των εφημερίδων Mexico Nuevo και Nueva Era, εξεγερμένοι εργάτες και διαφθαρμένοι πολιτικοί.