Sappho, Charles August Mengin

Η «Σαπφώ» του Γάλλου ζωγράφου Charles August Mengin (1853 – 1933) κόντρα στα στερεότυπα του κλασικισμού και του νεοκλασικισμού, δεν έχει την παραμικρή σχέση με την φωτεινή αρχαία Ελλάδα της σοφίας, του ορθολογισμού και της θετικότητας, καθώς αποπνέει μελαγχολία προβάλλοντας μια σκοτεινή – ρομαντική ομορφιά. Προχωράει δε και ένα βήμα παραπέρα, καθώς όπως είχε σχολιάσει και ο διευθυντής Κλασσικών Σπουδών στο King’s College του Cambridge, ελληνιστής Simon Goldhill, αντί για την Ελλάδα του φωτός και της αγνότητας ο πίνακας προβάλλει την ενσάρκωση ενός επικίνδυνου πάθους.
Ο Mengin δεν είναι ευρέως γνωστός. Εξίσου «άγνωστα» είναι και τα υπόλοιπα έργα του. Η «Σαπφώ» όμως ανήκει σε αυτό που λέμε «διάσημοι πίνακες». Απεικονίζει την παλαιότερη (γύρω στο 600 π.Χ.) γνωστή γυναίκα συγγραφέα σε ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο, καθώς στέκεται σε έναν απόκρημνο βράχο. Πρόκειται για το ακρωτήρι του Λευκάτα, στη νοτιότερη άκρη της Λευκάδα και τα βράχια του σε ύψος 60 μέτρων πάνω από το νερό. Είναι η στιγμή προτού πηδήξει στην θάλασσα από απόγνωση για τον χωρίς ανταπόκριση έρωτά της για τον Φάωνα, έναν γέρο βαρκάρη τον οποίον η Αφροδίτη μεταμόρφωσε σε νέο, τόσο όμορφο δε ώστε τον ερωτεύθηκε και η ίδια η θεά. Ο τρόπος αυτός αυτοκτονίας αναφέρεται από τον Μένανδρο (απόσπασμα 258 K) και θεωρείται ότι αποκαλώντας τον Λευκάτα οι σύγχρονοι Έλληνες «Ακρωτήρι της Κυράς» αναφέρονται στην Σαπφώ ως κυράν. Εις την λαϊκήν γλώσσαν αναφέρεται ως της Νιράς, το οποίον ο Γερμανός γεωγράφος Joseph Partsch ερμηνεύει ως εις την ιεράν, δηλαδή την Σαπφώ.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Αιλιανό στο βιβλίο του »Ποικίλου Ιστορία» τόμος 12 παράγραφος 18 στη Λέσβο υπήρχε ένας γέρος καλόκαρδος βαρκάρης ο Φάωνας ο οποίος μετέφερε με την βάρκα του ανθρώπους από τη Λέσβο στη Μικρά Ασία. Η θεά Αφροδίτη θέλοντας να δοκιμάσει την καλοσύνη και την ανθρωπιά του Φάωνα παρουσιάστηκε σ’ αυτόν με τη μορφή γριάς και του ζήτησε να τη μεταφέρει με τη βάρκα του. Ο Φάωνας πρόθυμα την μετέφερε χωρίς να δεχτεί καμία αμοιβή. Τότε η Αφροδίτη τιμώντας το Φάωνα για την καλοσύνη και την ανθρωπιά του, του χάρισε ένα αλάβαστρο με μύρο και πως ο Φάωνας, όταν άλειψε το σώμα του με αυτό, έγινε νέος και πάρα πολύ όμορφος. Άρχισαν τότε να τον αγαπούν όλες οι γυναίκες της Λέσβου συμπεριλαμβανομένης και της Σαπφού ώσπου στο τέλος κάποιοι τον σκότωσαν για μοιχεία.
Ο πίνακας αποπνέει ένταση, από την ηρωίδα μέχρι την ίδια την φύση, μη έχοντας την παραμικρή σχέση με όλες αυτές τις γνώριμες εικόνες με τις φωτεινές, ηδυπαθείς Αφροδίτες και τους μικρούς φτερωτούς ξανθούς Έρωτες. Τα μαλλιά της Σαπφούς είναι μαύρα, μακριά, λυτά, σαν πέπλο που καταλήγει στο διαφανές μαύρο φόρεμά της μέσα από το οποίο διαγράφεται αισθησιακά το κορμί της.
Η γκρίζα θάλασσα και ο συννεφιασμένος ουρανός πάνω από την τοποθεσία που ονομαζόταν «Λευκάς άκρα» αλλά και τα πουλιά, ο αέρας, όλα τα στοιχεία της φύσης παίρνουν την μορφή απαίσιων οιωνών. Σε πλήρη αντίθεση έρχεται το μόνο φωτεινό τμήμα, το σώμα της Σαπφούς με τα γυμνά μέρη του, στήθος, λαιμό, χέρια. Και ειδικά το στήθος της, είναι το πιο ανοιχτόχρωμο και φωτεινό σημείο όλου του πίνακα. Μάλιστα, ο Mengin έχει μετατρέψει το στήθος σε πηγή φωτισμού του στοχαστικού προσώπου της ποιήτριας προβάλλοντας τον αισθησιασμό και την σεξουαλικότητα σε ίδια ένταση με την απόγνωση στο χαμηλωμένο βλέμμα, σε μια σύνθεση που εκπέμπει μελαγχολία, ομορφιά και θάνατο, θέματα οικεία στο καλλιτεχνικό ρεύμα του Ρομαντισμού.
Ο πίνακας του Mengin, του 1867, βρίσκεται στο 1ο όροφο του Manchester Art Gallery με τις αναμνηστικές καρτ-ποστάλ της «ηδυμελούς» σύμφωνα με τον Ανακρέοντα Σαπφούς να γίνονται σταθερά ανάρπαστες από τους επισκέπτες.
Η ιστορία αυτή ενέπνευσε αρκετούς ακόμη καλλιτέχνες. Παράδειγμα, η όπερα «Σαπφώ» που ήταν παραγγελία της Όπερας του Παρισιού και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1851. Αναφέρεται στην ιστορία της Σαπφούς και του Φάωνα, και τελειώνει με την αυτοκτονία της Σαπφώς, όταν ο Φάωνας την προδίδει. Συνθέτης ο Σαρλ Φρανσουά Γκουνό (1818-1893) που έχει γράψει και την όπερα «Φάουστ».