Η «αφύπνιση του Narayan» είναι η πιο παραστατική εικόνα της Ινδουιστικής κοσμογονίας, με πλούσιο συμβολισμό ο οποίος εκτείνεται πέραν του θρησκευτικού πεδίου, στο κοινωνικό και στο ψυχολογικό. Απεικονίζεται σε αυτήν η στιγμή της δημιουργίας, νοηματικά δηλαδή είναι κάτι ανάλογο με την παράσταση «Separazione della luce dalle tenebre» του Michelangelo στην οροφή της Cappella Sistina.
Κεντρική φιγούρα είναι εδώ ο θεός Narayan (και Narayana) ο Υπέρτατος  Θεός/Κύριος/Πνεύμα ή όπως αναφέρεται στις Vedas, «Parabrahman», «Parameshwar» και «Paramatma». Στα Σανσκριτικά το όνομά του σημαίνει τα «Ύδατα» (Νaara) ως «Τόπος ανάπαυσης» (Ayana) και εν προκειμένω ανάπαυσης του θεού Vishnu, του οποίου εκδήλωση είναι ο Νarayan.  «Naara» σημαίνει επίσης και το αθάνατο μέρος κάθε όντος (η ψυχή) οπότε μια άλλη σημασία του ονόματος Naarayana είναι και «το μέρος ανάπαυσης των ψυχών». Σύμφωνα δε με μια άλλη εξήγηση, σημαίνει και την «Πηγή της Ανθρωπότητας».
Στο έπος Mahabharata «Naar» σημαίνει το νερό που περιέχεται στον άνθρωπο, έδρα (Aayan) του Θεού (Naarayan). Άλλες ερμηνείες αναφέρουν για την λέξη Narayana ότι περιέχει το «Nara» (άνθρωπος) και το «Ayana» (σκοπός) εννοώντας έτσι τον σκοπό του ανθρώπου που είναι η απελευθέρωση (moksha) από τον κύκλο των επαναγεννήσεων. ή το «Nara» και το «Ayana» με  ερμηνεία της τελευταίας λέξης το «καταφύγιο».
Στην εικόνα, ο Narayan μόλις έχει ξυπνήσει. Πρόκειται για την στιγμή κατά την οποία δημιουργείται ο κόσμος. Όσο ο θεός Narayan βρισκόταν σε λήθαργο, ο κόσμος δεν είχε εκδηλωθεί παρά υπήρχε μόνο ως μια πιθανότητα. Πήρε μορφή, αμέσως μόλις άνοιξε τα μάτια του. Αυτό σύμφωνα με την Ινδική φιλοσοφία επαναλαμβάνεται διαρκώς. Ο Narayana κοιμάται και ξυπνά συνέχεια και ο κόσμος δημιουργείται, καταστρέφεται και επαναδημιουργείται κι αυτός διαδοχικά. Εκτός όμως από τον κόσμο, ο Narayan συμβολίζει και τις μετενσαρκώσεις του ανθρώπου ο οποίος γεννιέται, πεθαίνει και ξαναγεννιέται.
Φαίνεται να κοιμάται πάνω σε έναν ωκεανό από γάλα, ο οποίος δεν έχει ούτε κύματα ούτε όχθες. Αυτά εκδηλώνονται μόνο με την αφύπνιση του θεού, καθώς μετά την γαλήνια αταραξία του ανεκδήλωτου επανέρχονται και η κίνηση και τα όρια.
Το φίδι πάνω στο οποίο κοιμάται ο Narayan ονομάζεται Sesha και συμβολίζει τον χρόνο. Η κυρτή στάση και το κουλούριασμα του Sesha υποδηλώνουν τον χρόνο που φαινομενικά σταματά. Ο χρόνος όμως στην πραγματικότητα είναι διαρκής. Γι αυτό και στην Ινδική μυθολογία, ο Sesha είναι το μοναδικό ον το οποίο παραμένει ξύπνιο ακόμη και όταν ο Narayan έχει πέσει σε λήθαργο. Γι αυτό και ονομάζεται και Adi Sesha, η πρωταρχική μνήμη ή Ananta Sesha, η ατελεύτητη μνήμη κάτι που σημαίνει πως ο κόσμος συνεχίζει να υπάρχει ακόμη και όταν ο Narayan κοιμάται αλλά κανείς δεν το αντιλαμβάνεται. Όπως λέει και η Vedanta, όσο υπάρχει παρατηρητής, υπάρχει και το φαινόμενο. Ακριβώς όπως συμβαίνει και στον ύπνο: όσο ο άνθρωπος κοιμάται, δεν αντιλαμβάνεται τον κόσμο με την λέξη «κοιμάται» είτε κυριολεκτικά είτε μεταφορικά…
Μόλις ξυπνά ο Narayan, εμφανιζεται να ξεκινά από τον ομφαλό του ένας λώρος ο οποίος καταλήγει σε έναν λωτό εν είδει πλακούντα πάνω στον οποίον αναπαύεται ο θεός της δημιουργίας Brahma και το ερώτημα που γεννάται είναι εάν ο Narayan δημιούργησε τον Brahma ή ο Βrahma τρέφει τον Narayan.
Στα πόδια του Narayan εμφανίζεται η σύντροφός του Lakshmi, η θεά του πλούτου. Εμφανίζεται και ως αγελάδα, η Go-mata της οποίας βοσκός είναι ο Narayan με το όνομα Gopala και προστατεύει την αγελάδα που συμβολιζει τον κόσμο. Τότε γίνεται ο θεός Vishnu, o φύλακας, υπερασπιστής και συντηρητής. Η Lakshmi, είναι η ουράνια τροφός και η αγελάδα η γήινη τροφός.
Στον πίνακα εμφανίζεται και ο τρίτος κυρίαρχος θεός του Ινδουισμού: μαζί με τον Brahma και τον Vishnu, εμφανίζεται και ο Shiva και αυτοί οι τρεις αποτελούν αντίστοιχα την διαλεκτική τριάδα της δημιουργίας (Brahma) της συντήρησης (Vishnu) και της καταστροφής και αναδημιουργίας (Shiva). Ο Shiva είναι ο ερημίτης  ο οποίος καταστρέφει τον κόσμο μόλις κλείσει τα μάτια του. Εδ;v δεν προσέρχεται όμως ως ερημίτης ούτε ως καταστροφέας. Τα μάτια του είναι ανοιχτά και πλαισώνεται από τους δύο του γιους, τον Ganesha (με το κεφάλι ελέφαντα) και τον Kartikeya, οι οποίοι παριστάνουν την πνμευματική και την φυσική δύναμη αντίστοιχα. Οπότε, το ξ;yπνημα του Narayan οδηγε;i τον ερημίτη θεό στον γάμο. Η δημιουργία στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι μόνο κοσμογονία αλλά επeκτείνεται και στην γέννηση των κοινωνιών. Ο ερημίτης «εκπολιτίζεται», νυμφεύεται, αποκτά οικογένεια και η ανθρωπότητα περνά στο αστικό πολιτισμό (την ίδια πορεία δείχνει και η εξέλιξη της συντρόφου του Shiva, από την μορφή της Kali, της άγριας θεάς της φύσης, σε Parvati, θεά που εμφανίζεται σύζυγος πια του Shiva, με αστική ενδυμασία στην ινδουιστική εικονογραφία). Εκτός όμως από την κοινωνία, η εξέλιξη αυτή αφορά και την καλλιέργεια και πρόοδο κάθε ανθρώπου ξεχωριστά.
Δύο μουσικοί εικονίζονται και ειναι ο Tumburu ή Kinnara, ο αλογοκέφαλος μουσικός και ο Narad, ένας rishi ήτοι περιπλανόμενος βάρδος . Διεκδικούν κι οι δύο το ίδιο κορίτσι, μια από τις ενσαρκώσεις της Lakshmi ως τρόπαιο, αυτή όμως ενώνεται εν τέλει με τον Vishnu, αφού αυτός εμφανίζεται απέναντί της ως λάτρης και θαυμαστής της. Ο Narad γεννήθηκε από την σκέψη του Brahma και έχει ως σκοπό να αποθαρρύνει τους ανθρώπους από τον γάμο και την αναπαραγωγή, κάτι που εξόργισε τον Brahma που τον καταράστηκε να περιπλανάται αδιάκοπα και να μένει αθάνατος όσο μένει ξύπνιος ο Vishnu. Έτσι, ο αεικίνητος Narad είναι η πηγή όλων των προβλημάτων, με την σύγκριση, την ζήλεια και τις προκλήσεις στους ανθρώπους τους οποίους καθιστά ανασφαλείς.
Στο κεφάλι και στα πόδια του Narayan στέκονται ο πιθηκόμορφοις Hanuman και ο αετόμορφος Garuda.Ο τελευταίος τον μεταφέρει παντού όπως χρειάζεται να επέμβει όταν εμφανίζονται έριδες και ανασφάλεια. Ο Garuda είναι ο αντίπαλος του Sesha όπως τα πτηνά είναι εχθροί των ερπετών οπότε συμβολίζουν αυτοί οι δύο την συνείδηση στον ύπνο και στον ξύπνιο.
Ο Ηanuman είναι ο ακόλουθος και υπασπιστής στην αθρώπινη ενσάρκωση του Narayana/Vishnu, του Ram, τον οποίο και βοηθά να αποκτήσει ξανά την απαχθείσα βασίλισσα Sita.
Εν κατακλείδι, όταν ο Narayan aφυπνίζεται, γίνεται ο Vishnu και τότε αρχίζει ο νους (Brahma) να χρησιμοποιεί ορισμούς, κατατάξεις και κρίση. Η απόσυρση (Shiva) δίνει την θέση της στην συμμετοχή χρησιμοποιώντας φυσικές ικανότητες (Kartikeya) και πνευματικές (Ganesha). Υπάρχoyn δε η επιθυμία κατάκτησης του κόσμου (Tumburu) καθώς και αδιάκοπες αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα (Narada) προβλήματα που λύνει η διάνοια που πετά και ελίσσεται (Garuda) και πειθαρχεί (Hanuman).

Κείμενο: Zalmoxis