Οι τελευταίες ταραχές στην Κένυα, με τους εκατοντάδες νεκρούς και τους δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες,  αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Αφρική είναι η χάραξη των συνόρων που χωρίζουν τα κράτη της. Συνόρων που χαράχτηκαν αυθαίρετα (κατά κανόνα, ευθείες γραμμές με χάρακες) στους χάρτες των αποικιοκρατών, με αποτέλεσμα ένα έθνος να διασκορπίζεται σε 3, σε 4 και σε 5 χώρες ενώ την ίδια ώρα, έθνη με αμοιβαίο μίσος να αναγκάζονται να συμβιώσουν στην ίδια χώρα. Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει κάποιους πολύ σοβαρούς παράγοντες όπως είναι η εκμετάλλευση πλούτου από πολυεθνικές, η διαφθορά, το AIDS, τα περιβαλλοντικά εγκλήματα, κ.λπ. Ωστόσο, παγκοσμίως έχουμε παραδείγματα όπου το πρόβλημα «έθνος κράτος» βρίσκεται ακόμη στην πρώτη γραμμή (Κόσοβο, Κουρδιστάν, Τσετσενία) και χωρίς την επίλυσή του, όλα τα άλλα προβλήματα έρχονται σε δεύτερη μοίρα.Στο παράδειγμα της Κένυας: Αν και αφορμή για τα τραγικά επεισόδια που ακολούθησαν της εκλογές της 27ης Δεκεμβρίου 2007 ήταν η αμφισβητούμενη εγκυρότητα του αποτελέσματος που έδινε τη νίκη στον απερχόμενο πρόεδρο Μουάι Κιμπάκι με διαφορά 40.000 ψήφων επί 7,6 εκατομμυρίων ψηφισάντων (κάτι σαν το αποτέλεσμα των εκλογών του 2000 στην Ελλάδα δηλαδή) εν τούτοις, πίσω από την αντίδραση της αντιπολίτευσης κρύβονταν αμιγώς φυλετικές παράμετροι, Ο Κιμπάκι ανήκει στη φυλή των Kĩkũyũ (Κικούγιου) που αποτελούν το 20% του πληθυσμού και κυριαρχούν οικονομικά και πολιτικά από το 1963 οπότε και αποσύρθηκαν οι Άγγλοι αποικοκράτες και οι οποίοι ζουν στα πιο γόνιμα (ηφαιστειογενή) εδάφη έχοντας μερικά κοινά στοιχεία με τους Embu που είναι μία ακόμη φυλή, ενώ άλλες φυλές είναι οι Maasai και οι Wakamba. Τα χειρότερα επεισόδια έγιναν από τους οπαδούς του ηγέτη της αντιπολίτευσης Ραλία Οντίγκα. Κοντά στην πόλη Ελντορέτ, όπου πλειονότητα αποτελεί η φυλή των Καλεντζίν, τη πρωτοχρονιά πυρπολήθηκε εκκλησία στην οποία είχαν καταφύγει δεκάδες μέλη της φυλής των Κικούγιου, μεταξύ αυτών και γυναικόπαιδα για να βρουν άσυλο και πολλοί κάηκαν ζωντανοί. Η κυβέρνηση κατηγόρησε τον Οντίγκα που ανήκει στη φυλή Λούο ότι είχε «προσχεδιάσει» την εκστρατεία εναντίον των Κικούγιου «πολύ πριν από τις εκλογές» και έκανε λόγο για «γενοκτονία». «Η ηγεσία του Δημοκρατικού Κινήματος Οραντζ σχεδίασε, χρηματοδότησε και έκανε εκ των προτέρων πρόβες για τις οργανωμένες πράξεις γενοκτονίας και εθνοκάθαρσης» ανακοίνωσε η κυβέρνηση. Απαντώντας στο πογκρόμ εναντίον τους, μέλη των Κικούγιου προέβησαν με τη σειρά τους σε πράξεις αντεκδίκησης σε βάρος μελών άλλων φυλών. Και να σκεφτεί κανείς πως η Κένυα θωρείται από τις λιγότερο προβληματικές χώρες της Μαύρης Ηπείρου…Στη διάρκεια του 21ου αιώνα η Αφρική θα αναγκαστεί συνολικά να λύσει αυτό το πρόβλημα. Διαφορετικά,  κάθε χώρα της ηπείρου θα παραμένει σε μια εσωστρεφή ομφαλοσκόπηση που διαρκώς θα την περιθωριοποιηθεί μεμονωμένα, κάτι που θα επέφερε ολέθρια αποτελέσματα για τον (κατά κανόνα πολυδιασπασμένο φυλετικά)  λαό της. Ένα ερώτημα είναι αν αυτή η λύση μπορεί να έλθει από δημοκρατικές κυβερνήσεις οι οποίες όμως ούτε είναι και πολλές, αλλά ούτε ασφαλώς μπορούν να εξασφαλίσουν εύκολα μια «δημοκρατική» συναίνεση. Ή –για να προεκτείνουμε το ερώτημα- αν θα μπορεί να έλθει αυτή λύση ακόμη και από ηγεσίες που χρησιμοποιούν και παραδοσιακά «λαϊκιστικές» πρακτικές. Αυτό το ερώτημα καθόλου δε σχετίζεται με στερεότυπα και προκαταλήψεις περί ελλείμματος δημοκρατίας στη «Μαύρη Ήπειρο». Ίσα – ίσα, απηχεί αυτό που πολλοί αφρικανολόγοι ισχυρίζονται, πως πράγματι, το μεγαλύτερο πρόβλημα της αφρικανικής ηπείρου είναι αυτή καθαυτή η αυθαίρετη χάραξη των συνόρων μεταξύ των χωρών της και ως εκ τούτου, το πιο μεγάλο βήμα για την πρόοδό της θα γίνει με αναδιάταξη των συνόρων της. Αυτό θα πρέπει αναγκαστικά να γίνει με πόλεμο; Ασφαλώς και όχι. Η διέξοδος είναι η Αφρικανική Ένωση να ασχοληθεί σοβαρά με το πρόβλημα, έστω και αν αυτό προϋποθέτει ταυτόχρονα σε όλη την Αφρική αυτονομήσεις, ανταλλαγές πληθυσμών, μετατροπή ομοσπονδιών σε συνομοσπονδίες ή και ανεξαρτητοποίηση επαρχιών και αλλαγές συνόρων, με ή χωρίς δημοψηφίσματα. Για παράδειγμα, σαν να μην έφτανε η γενοκτονία στη Ρουάντα ο πόλεμος των Τούτσι και των Χούτου συνεχίστηκε στο Μπουρούντι και εξήχθη και στο Κονγκό με τους Μπανιαμουλένγκε (παρακλάδι των Τούτσι) οι οποίοι εχρηματοδοτούντο από τη Ρουάντα και με τον πολέμαρχο Λοράν Νκούντα. Και στο μεταξύ, πυρπολήσεις ολόκλήρων χωριών, εκατομμύρια πρόσφυγες, εθνολογικές αλλοιώσεις από συστηματικούς βιασμούς σε χώρες ολόκληρες (Κονγκό) βίαιη στρατολόγηση παιδιών (είναι τουλάχιστον υποκριτικό χιλιάδες παιδιά να στρατολογούνται σε ένα ατέλειωτο παιδομάζωμα στην αφρικανική ήπειρο και οι Ευρωπαίοι να μιλάνε για «προγράμματα εκδημοκρατισμού» σαν να απευθύνονταν σε εγγράμματους ευρωπαίους).Αν δεν λυθούν αυτά τα προβλήματα που αφορούν την ίδια την επιβίωση του πληθυσμού, ποιος θα ασχοληθεί με ζητήματα εκπαίδευσης, υποδομών, επαγγελματικής κατάρτισης, κ.λπ.;Δεν είναι καθόλου τυχαίο που τα σύνορα της Μαυριτανίας, του Νίγηρα, της Δυτικής Σαχάρας, της Σομαλίας, της Μποτσουάνα, της Ναμίμπια, του Τσάντ, αλλά ακόμη και της Αιγύπτου, της Αλγερίας της Λιβύης και πολλών άλλων αφρικανικών κρατών είναι ευθείες γραμμές στο χάρτη. Οι γραμμές αυτές χαράχτηκαν από τους αποικιοκράτες στη «μοιρασιά» που έκαναν μεταξύ τους. Το 1866 Άγγλοι και Γερμανοί τράβηξαν ευθείες γραμμές για να κατανείμουν μεταξύ τους την Ανατολική Αφρική. Το αμέσως επόμενο έτος τους μιμήθηκαν Γάλλοι και Βέλγοι για να καθορίσουν τις κτήσεις τους στο Κονγκό. Στο παιχνίδι της «ευθείας γραμμής με χάρακα» μπήκαν κατόπιν (1891) οι Πορτογάλοι όταν μοιράστηκαν με τους Άγγλους Αγκόλα και Μοζαμβίκη ενώ επακολούθησε πλήθος ακόμη συμφωνιών (Γαλλοαγγλική «συνθήκη του Νίγηρα» το 1898 για την κατανομή της επιρροής στη Δυτική Αφρική, νέα συμφωνία των δύο κατά το επόμενο έτος για την επιρροή τους ως προς την  κατανομή των υδάτων του Νείλου – Τσαντ, κ.λπ.). Όπως λένε οι ειδικοί, οι πόλεμοι στη  Αφρική λόγω αυτών των αυθαίρετων γραμμών στους χάρτες θα είναι αναπόφευκτοι, λόγω του ότι τα σύνορά των χωρών σχηματίσθηκαν αυθαίρετα από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις. Έτσι, εξαναγκάστηκαν να «συμβιώνουν» στο ίδιο κράτος οι Γιορούμπα με τους Ίμπο και τους Χάουσα στην Νιγηρία παρότι δεν διατηρούσαν μεταξύ τους τις καλύτερες σχέσεις, όπως συνέβη και με τους αγρότες Χούτου και τους κτηνοτρόφους Τούτσι στη Ρουάντα με την αντιπαλότητά τους να έχουν προκαλέσει οι αποικιοκράτες ήδη από τον 19ο αιώνα (Γερμανοί, Βέλγοι, ’Άγγλοι).Άλλο ειδήμονες αντιτάσσουν ότι η αναδιάταξη των συνόρων έχει μόνο μία εναλλακτική: την ευρύτερη ένωση χωρών, όμως και οι ίδιοι παραδέχονται ότι αυτό είναι αν όχι ουτοπικό, πολύ δύσκολο. Είναι εξαιρετικά δύσκολο δηλαδή μια παναφρικανική ιδέα να μπορέσει να σταθεί τις επόμενες δεκαετίες είτε με «δημοκρατικά» μέσα και διάλογο είτε με πόλεμο, όπως δεν στάθηκε δυνατό να γεννηθεί η κοινή ευρωπαϊκή ιδέα πριν τον καταστροφικό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που μετέβαλε τη «Γηραιά Ήπειρο» σε ερείπια. Άλλωστε δεν ευδοκίμησαν ούτε καν μετά τον Σιμόν Μπολίβαρ τα σχέδια για ενοποίηση χωρών της Νότιας Αμερικής όπου κάτι τέτοιο θα ήταν ευκολότερο λόγω κοινής γλώσσας (Ισπανικής) και θρησκείας (Καθολικοί) ενώ ακόμη και οι ΗΠΑ δεν σχηματίσθηκαν, παρά μετά από μια επανάσταση ενάντια στη μητρόπολη Αγγλία, έναν εμφύλιο (Βόρειοι – Νότιοι), πολέμους με Μεξικό (από το οποίο απέσπασε τις Νοτιοδυτικές πολιτείες, π.χ. την Καλιφόρνια) εξαγορές πολιτειών από Ρωσία (Αλάσκα) Γαλλία, κ.λπ.. Το να στηθεί μια ένωση χωρών μόνο και μόνο από το γεγονός ότι ολόκληρη η υποσαχάρια Αφρική έχει μόλις τρεις επίσημες κοινές γλώσσες (παρότι οι διάλεκτοι είναι εκατοντάδες) είναι κάτι παραπάνω από αισιόδοξο… Αισιόδοξο πάντως είναι πως ήδη σε μερικές χώρες τα σφάλματα του παρελθόντος φαίνεται να έδωσαν στις επόμενες γενιές μαθήματα. Παράδειγμα τέτοιας αισιόδοξης προσέγγισης είναι η Ουγκάντα, όπου μετά την «καθεστωτική» συμπεριφορά των Λάνγκι και Αχόλι (φυλές του Βορρά) κατά τη δικτατορία του Ίντι Αμίν Ντάντα και μετά τον θάνατο ενός εκατομμυρίου πολιτών στη δεκαπενταετία 1971 – 1986 από φυλετικές διαμάχες, η συμφιλίωση μεταξύ των επιμέρους εθνοτήτων αποτέλεσε πρώτη προτεραιότητα (και εθνικό δόγμα όπως το έθεσε το καθεστώς Μουσεβένι) της κεντρικής εξουσίας. Ενθαρρυντικά  υπήρξαν και τα βήματα καλής γειτονίας της ίδια χώρας, τα οποία προχώρησαν ακόμη και σε συζητήσεις με τους γείτονες (Τανζανία στα Νότια και Κένυα στα Ανατολικά) ακόμη και για ανασύσταση της Κοινότητας της Ανατολικής Αφρικής. Αν μάλιστα προστεθεί και η πρόοδος που επέδειξε η Ουγκάντα στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τότε γίνεται κατανοητή η αισιοδοξία όσων βλέπουν βελτίωση της θέσης της Αφρικής τον 21ο αιώνα, αν και γεγονός όμως είναι ότι τέτοια παραδείγματα αποτελούν την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Την πεσιμιστική πρόβλεψη για πολέμους στην Αφρική οι τεχνοκράτες τη στηρίζουν και σε άλλε δεδομένα: Σήμερα η Αφρική βρίσκεται στο δεύτερο από τα πέντε στάδια που περιέγραφε πριν 4 δεκαετίες πάνω στη θεωρία της καθυστέρησης ο W. W. Rostow στα «Πέντε Στάδια της Ανάπτυξης» (Παράδοση, Μετάβαση, Απογείωση, Ωρίμανση, Κατανάλωση). Δηλαδή, βρίσκεται στο ίδιο στάδιο που βρίσκονταν μέχρι το 1783 η Αγγλία, μέχρι το 1830 η Γαλλία, μέχρι το 1843 οι ΗΠΑ, μέχρι το 1850 η Γερμανία, μέχρι το 1878 η Ιαπωνία και μέχρι το 1896 ο Καναδάς και μέχρι το 1952 η Ινδία και η Κίνα. Αυτό όμως, δεδομένων αφενός της επιτάχυνσης των ρυθμών τα τελευταία χρόνια και αφετέρου της εμπειρίας των τρίτων, δεν αποκλείει – υπό προϋποθέσεις βεβαίως – την διαδοχή των επομένων φάσεων σε λιγότερα χρόνια. Χειρότερη είναι η εικόνα αναφορικά με τους δημογραφικούς δείκτες, οι οποίοι δείχνουν ότι η Αφρική βρίσκεται ακόμη σε «προϊστορική» εποχή (ανεξέλεγκτα υψηλοί ρυθμοί δείκτες γεννήσεων και θανάτων). Με βάση την εμπειρία και τη συσσωρευμένη γνώση αιώνων ιστορίας, όλα τα πιο πάνω δεδομένα οδηγούν σε φόβους για νέους πολέμους στην Αφρική τον 21ο αιώνα, από τους οποίους, το καλύτερο που μπορεί να προκύψει είναι η άρση των εθνοτικών διαφορών και ο σχηματισμός περισσότερων εθνών κρατών. Κάποιοι ωστόσο αντιτείνουν ότι υπάρχουν περιθώρια αισιοδοξίας καθώς στο προσκήνιο εμφανίζονται δημοκρατικοί ηγέτες που μπορούν να «κάνουν την ανατροπή». Εκτός από πρόσωπα, μπορεί να συμβάλουν και θεσμοί, όπως η Αφρικανική Ενωση που προβάλλεται ως το πρόσωπο της νέας, δημοκρατικής Αφρικής. Στην πόλη Ντέρμπαν της Νοτίου Αφρικής όπου οι ηγέτες 53 Αφρικανικών χωρών υπέγραψαν την ιδρυτική διακήρυξη της Αφρικανικής Ένωσης, ο πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής, Θάμπο Μπέκι, είπε ότι στόχος της Αφρικανικής Ενωσης είναι να τερματίσει τους πολέμους στην Αφρική και να εξαλείψει την πενία, τις ασθένειες και την άγνοια και ότι η Αφρικανική Ενωση θα αντικαταστήσει τον Οργανισμό Αφρικανικής Ενότητας, ως το φόρουμ διαλόγου και συνεργασίας για τις χώρες της αφρικανικής ηπείρου. Βέβαια, ο πρώην Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Κόφι Ανάν, σε σύνοδο του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας, είπε ότι δεν θα είναι εύκολο να επιτευχθούν οι στόχοι της Αφρικανικής Ενωσης και πρόσθεσε ότι η Αφρική πρέπει πρώτα να  επιλύσει τα προβλήματά της και μετά να περιμένει από τους Δυτικούς ηγέτες να αυξήσουν την οικονομική βοήθεια ή να παραγράψουν τα χρέη και ότι η ενοποίηση είναι η λύση για την ανάπτυξη της οικονομίας της Αφρικής. Μένει λοιπόν πώς θα επιτευχθεί αυτή ενοποίηση, αν θα επικρατήσει το αισιόδοξο ή το απαισιόδοξο σενάριο.

Για μια πιο ξεκάθαρη εικόνα, υπενθυμίζεται ότι ο Οργανισμός Αφρικανικής Ενότητας ο οποίος ιδρύθηκε το 1963 για να προωθήσει τη συνεργασία των Αφρικανικών χωρών που αναδύονταν ως ανεξάρτητα κράτη μετά την αποικιοκρατία, προσέλαβε με τα χρόνια την δυσφημιστική εικόνα του «κλάμπ των δικτατόρων» ενώ η Αφρικανική Ένωση που τη διαδέχθηκε στρέφεται προς τον πολίτη, κατά τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.